Газар эзэмших гэдэг нь газрыг гэрээнд заасан зориулалт нөхцөл болзлын дагуу хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг хэлнэ. Газар эзэмших эрх нь газар ашиглах эрхийг өөртөө давхар агуулж байдаг ойлголт юм. Энэ нь субьектын хувьд Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагад хамаатай.

1. Өргөдөл гаргах

Шинээр газар эзэмшүүлэх өргөдөлд дараах материалыг хавсаргана. Үүнд:

• Иргэний үнэмлэх /Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ/-ний хуулбар:
• Эзэмших газрын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн харьяалал, байршил, зааг, хэмжээ зэргийг тусгасан нэгж талбарын тойм зураг.

Хэрэв өргөдөл гаргагч нь хэн нэгэнтэй хамтран эзэмших хүсэлтэй бол дараах материалыг нэмж хавсаргана.

• хамтран эзэмшигч, ашиглагчдын иргэний үнэмлэх /улсын бүртгэлийн гэрчилгээ/-ийн хуулбар.

2. Өргөдөлтэй танилцаж, суурин судалгаа хийх

Өргөдөл шаардлага хангасан тохиолдолд:

• Өргөдөл бүртгэх дэвтэрт бүртгэнэ.
• Өргөдөл хүлээн авсан тодорхойлолтыг гаргаж өгнө.

Өргөдөл шаардлага хангаагүй тохиолдолд өргөдлийг буцаана.

3. Шийдвэр гаргах, хариу мэдэгдэх

Газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөний дагуу газрыг эзэмшүүлэх боломжтой эсэхийг судална. Газрын алба, сумын газрын даамал нь өргөдөл гаргагч болон хөрш нэгж талбарын өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагчийг байлцуулан тухайн газрын орц гарцыг тодорхойлон, хил заагийг тогтоож эргэлтийн цэгүүдийн солбицлыг кадастрын зураглал хийх нарийвчлал, шаардлага хангасан байдлаар тодорхойлно.            

• Зөрчилгүй тохиолдолд Засаг даргын захирамжийн төсөл боловсруулна.
• Зөрчилтэй тохиолдолд “Хариу өгөх мэдэгдэл”-ийн хамт буцаана.   

Засаг даргад захирамжийн төслийг танилцуулж баталгаажуулна.

• Дэмжигдсэн тохиолдолд: Нэгж талбарын эргэлтийн цэгүүдийг газарт бэхлүүлэх мэдэгдэл”-ийг өргөдөл гаргагч иргэн, аж ахуйн нэгжүүдэд өгнө.
• Шийдвэрийн төсөл дэмжигдсэн боловч өргөдөл гаргагчийн өргөдөлд тусгасан нөхцөлүүд өөрчлөгдсөн тохиолдолд өргөдөл гаргагчид шийдвэрийг танилцуулна.
• Засаг даргын шийдвэрээр өргөдөлд дурдсан өөрчлөгдсөнийг өргөдөл гаргагч зөвшөөрөхгүй тохиолдолд шийдвэрийг хүчингүй болгож “Хариу өгөх мэдэгдэл” өгч өргөдлийг хаана.  

Дэмжигдээгүй тохиолдод “Хариу өгөх мэдэгдэл” өгч өргөдлийг хаана.

4. Нэгж талбарын эргэлтийн цэгийг газарт тэмдэгжүүлэх

Газар эзэмших эрх үүссэн тохиолдолд “Нэгж талбарын эргэлтийн цэгүүдийг газарт бэхлүүлэх мэдэгдэл”-ийг иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагад өгнө.

Иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллага нь нийслэл, дүүрэгт газар эзэмшиж байгаа бол кадастрын зураглал үйлдэх тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгжид “Нэгж талбарын эргэлтийн цэгүүдийг газарт бэхлүүлэх мэдэгдэл”-ийг өгнө.  

Иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллага нь аймаг, суманд газар эзэмшиж байгаа бол аймгийн Газрын алба эсвэл кадастрын зураглал үйлдэх тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгжид “Нэгж талбарын эргэлтийн цэгүүдийг газарт бэхлүүлэх мэдэгдэл”-ийг өгнө.

Аймгийн газрын алба болон кадастрын зураглал үйлдэх тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгж нь иргэн, аж ахуйн нэгжид доорх зүйлсийг гаргаж өгнө.  

• Эргэлтийн цэгүүдийг газарт бэхэлсэн нэгж талбарын зураг;
• Нэгж талбарт эргэлтийн цэг суулгасан бол “Нэгж талбарын хил, заагийн газарт бэхэлсэн эргэлтийн цэгийг иргэн, аж ахуйн нэгжид хүлээлгэн өгсөн тухай акт.

5. Газрын кадастрын мэдээллийн санд бүртгэх

Газар эзэмшигчийн материалыг Газрын алба, сумын газрын даамал хүлээн авч газрын кадастрын мэдээллийн санд бүртгэнэ. 

6. Улсын бүртгэлд бүртгүүлэх

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлж Э болон А дугаар авах

7. Гэрээ байгуулж, гэрчилгээ олгох

Газрын алба, сумын газрын даамал нь газар эзэмшигчтэй 2 хувь гэрээ байгуулж, газрын төлөв байдал, чанарын улсын хянан баталгааны дүгнэлт, кадастрын зургийг газар эзэмших эрхийн гэрчилгээнд хавсарган өгнө.

8. Газрын улсын бүртгэлд бүртгэх

Газар эзэмших эрх үүссэн иргэн, хуулийн этгээдийг батлагдсан дэвтрийн дагуу газрын улсын бүртгэлд бүртгэнэ.

9. Нэгж талбарын хувийн хэрэг үүсгэх 

Эзэмшүүлсэн газарт нэгж талбар хувийн хэрэг үүсгэж холбогдох бичиг баримтыг хавсарган архивлана.