Аж үйлдвэрийн өмчид шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний загвар, ашигтай загвар, барааны тэмдэг, газар зүйн заалтыг хамааруулдаг. Эдгээрийг бүртгүүлэх, гэрчилгээ авах харилцааг хуулиар нарийвчлан зохицуулсан.

Шинэ бүтээл зохиогч болон патент эзэмшигчийн өмчлөх эрхийг баталгаажуулах, шинэ бүтээлийг ашиглах харилцааг 2021оны 05 дугаар сарын 06-ны өдөр батлагдсан Патентын тухай хуулиар зохицуулж байна.

Патент: Патентын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.11-т заасны дагуу "патент" гэж тухайн шийдэл нь шинэ бүтээл, ашигтай загвар, бүтээгдэхүүний загвар болохыг тодорхойлж, патент эзэмшигч нь тодорхой хугацаанд энэ хуулийн 46.2-т заасан онцгой эрхийг эдлэх эрхийг ойлгоно.

Шинэ бүтээл: Патентын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.17-т заасны дагуу "шинэ бүтээл" гэж байгалийн хуульд тулгуурлан сэдэж, үндэслэлийг нь тодорхойлсон бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэх арга, ажиллагаанд хамаарах техникийн шийдлийг ойлгоно.

Шинэ бүтээлийн патентаар хамгаалагдах зүйл, шалгуур:

• Шинэ бүтээл болон шинэ бүтээлийн түвшин агуулсан, үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой бүтээгдэхүүн, эсхүл арга, ажиллагаанд хамаарах техникийн шийдлийг шинэ бүтээлд тооцож патентаар хамгаална.
• Техникийн өмнөх түвшинд үл хамаарах техникийн шийдлийг шинэ гэж үзэж, дараах нөхцөлийг техникийн өмнөх түвшинд хамааруулна:
• шинэ бүтээлийн анхдагч огноо, эсхүл давамгайлах огнооноос өмнө амаар, бичгээр, эсхүл бусад хэлбэрээр Монгол Улсад болон гадаад улсад нийтлэгдсэн, хэрэглэгдэж ирсэн, эсхүл нийтэд илэрхий болсон шийдэл, эсхүл мэдлэг;
• шинэ бүтээлийн анхдагч огнооноос өмнө, эсхүл давамгайлах огнооноос өмнө бусад этгээдийн Монгол Улсад мэдүүлсэн, албан ёсны тогтмол хэвлэлд нийтлэгдсэн, патент олгогдсон шинэ бүтээл, ашигтай загвар.
• Шинэ бүтээлд хамаарах мэдээллийг мэдүүлгийн анхдагч огнооноос өмнө 12 сарын дотор зохион бүтээгч, эсхүл уг мэдээллийг шууд буюу шууд бусаар олж авсан этгээд мэдүүлэг гаргагчийн зөвшөөрөлгүйгээр нийтэд илэрхий болгосон бол энэ нь шинэ гэх шалгуурыг үгүйсгэх нөхцөл болохгүй бөгөөд мэдүүлэг гаргагч үүнийг нотлох үүрэгтэй.
• Шинэ бүтээлээр дэвшүүлсэн шийдлийг анхдагч огноо, эсхүл давамгайлах огнооноос өмнөх техникийн түвшинтэй харьцуулахад холбогдох мэргэжлийн хүнд илэрхий ялгарах давуу шинж чанартай байвал шинэ бүтээлийн түвшин агуулсан гэж үзнэ. Шинэ бүтээлийн түвшинг тогтооход энэ хуулийн 5.3-т заасныг техникийн өмнөх түвшинд хамааруулахгүй.
• Шинэ бүтээлийг үйлдвэрлэлийн аливаа салбарт үйлдвэрлэж, эсхүл ашиглаж болохуйц байвал үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой гэж үзнэ.

Дараах зүйлийг шинэ бүтээлд тооцохгүй:

• нээлт, шинжлэх ухааны онол, математикийн арга;
• компьютерын программ, алгоритм дангаараа;
• аж ахуйн ба бизнесийн үйл ажиллагаа, боловсрол, сургалтын арга, зөвхөн оюуны үйлдэл хийх, тоглоом тоглоход зориулагдсан бүдүүвч, дүрэм, аргачлал;
• барилга байгууламж, газар, талбайн төлөвлөлт, зохион байгуулалт;
• бүтээгдэхүүний гаднах хийц, хэлбэрт хамаарах уран сайхны шийдэл.
• Компьютерын программ, алгоритм нь шинэ бүтээлийн бүрэлдэхүүн хэсэг байх нь түүнийг патентаар хамгаалахгүй байх нөхцөл болохгүй.

Дараах зүйлд шинэ бүтээлийн патент олгохгүй. Үүнд: 

1. шинэ бүтээлийг нийтлэх, эсхүл эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нь нийгмийн дэг журам, зан суртахуун, хүн, амьтны эрүүл мэнд, байгаль орчинд харш бол;
2. бичил биетнээс бусад ургамал, амьтан, тэдгээрийн хэсэг, түүнчлэн ургамал, амьтан, тэдгээрийн хэсгийг бий болгох биологийн үндсэн арга;
3. ургамлын сорт, амьтны үүлдэр;
4. хүн, амьтны биед хэрэглэх эмчилгээ, мэс засал ба оношилгооны арга;
5. хүн, амьтны клон гаргаж авах арга, эсийн генийн төрөлх байдлыг өөрчлөх арга, хүний үр хөврөлийг үйлдвэрлэлийн болон арилжааны зорилгоор хэрэглэх арга.
6. 2 дахь хэсэгт заасан биологийн бус болон микробиологийн арга, ажиллагаа хамаарахгүй.
7. 4 дэх хэсэгт заасан хүн, мал, амьтны биед хэрэглэх эмчилгээний горим, мэс засал, эсхүл оношилгоонд хэрэглэгдэх бүтээгдэхүүн, оношлуур, төхөөрөмж, бодис, нийлэмж болон найрлага хамаарахгүй.

Ашигтай загварын патентаар хамгаалагдах зүйл, шалгуур

8.1.Шинэ, үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой техникийн шийдлийг ашигтай загварт тооцож патентаар хамгаална.

8.2.Ашигтай загвар нь шинэ байх бөгөөд үүнийг энэ хуулийн 5.2-т зааснаар ойлгоно.

8.3.Ашигтай загварыг үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой байх бөгөөд үүнийг энэ хуулийн 5.5-д зааснаар ойлгоно.

Ашигтай загварт тооцохгүй зүйл

9.1.Энэ хуулийн 6.1-д заасан зүйлийг ашигтай загварт тооцохгүй.

9.2.Энэ хуулийн 6.2-т заасан зүйл нь ашигтай загварт нэгэн адил хамаарна.

Дараах зүйлд ашигтай загварын патент олгохгүй. Үүнд:

10.1.1.арга, ажиллагаа;

10.1.2.бодис, найрлага, химийн нэгдэл;