Гадаадын иргэн буюу харьяалалгүй иргэн хууль тогтоомжид заасны дагуу Монгол Улсын харьяат болж болно.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-т зааснаар “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа гадаадын иргэний эрх, үүргийг Монгол Улсын хууль, уул иргэнийг харьяалсан улстай байгуулсан гэрээгээр тогтооно”.

18.2. Монгол Улс олон улсын гэрээгээр гадаадын иргэний эрх, үүргийг тодорхойлохдоо уул иргэнийг харьяалсан улстай энэ талаар харилцан адил байх зарчим баримтална.

Гадаадын иргэн Монгол Улсын харьяат болохтой холбогдсон асуудлыг Харьяатын тухай хуулиар зохицуулдаг. Харьяатын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.-д заасны дагуу Монгол Улсын харьяат болохын тулд дараах нөхцөлийг хангасан байна:

1. амьжиргааны зохих чадвар, эх үүсвэртэй байх;
2. Монголын ард түмний ёс заншил, төрийн албан ёсны хэл, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн талаар зохих мэдлэг эзэмшсэн ба иргэний харьяатын асуудлаар өргөдөл гаргасан өдрөөс өмнө Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр таваас доошгүй жил байнга оршин суусан байх;
3. Монгол Улсын гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас энэ хэсгийн 1, 2-т заасан хүрээнд төрийн бодлогыг үндэслэн тогтоосон бусад тодорхой шалгуурыг хангасан байх;
4. энэ хэсгийн 2-т заасан хугацаанд гэмт хэрэг санаатайгаар үйлдээгүй байх;
5. Монгол Улсын иргэн болсноор тус иргэний гадаад улстай тогтоосон харилцаа нь Монгол Улсын нэр хүнд, ашиг сонирхолд хохирол учруулахгүй байх.

Таны судалсан байвал зохих хууль бусад эрх зүйн акт:

• Монгол Улсын Үндсэн хууль /1992 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хууль /2010 он/ ЭНД дарж үзнэ үү. 
• Харьяатын тухай хууль /1995 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Монгол Улсын Засгийн газрын 2003 оны 62 дугаар тогтоол “Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргасан гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнд тавих шалгуурыг тогтоох журам” ЭНД дарж үзнэ үү.

Монгол Улсын харьяат болох тухай хүсэлтийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, хэрэв Монгол Улсын иргэн гадаад улсад оршин суугаа бол Монгол Улсаас гадаад улсад суугаа дипломат төлөөлөгчдийн буюу консулын газар, Монгол Улсын Гадаадын иргэн, харьяатын газраар дамжуулан Ерөнхийлөгчид уламжилна.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг Монгол улсын харьяат болох асуудлаар шийдвэр гаргах эрхтэй. /Харьяатын тухай хуулийн 19.1./

Монгол Улсын иргэний харьяаллын асуудлаарх хүсэлтийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн нэр дээр гаргана.

Хэрэв өргөдөл гаргагч гэр бүлийн бусад гишүүний хамт Монгол Улсын харьяат болох, харьяатаас гарахыг хүсвэл өргөдлөө хамтран гаргаж болно.

Иргэнийхээ харьяаллыг өөрчилж буй эцэг буюу эх өргөдөлдөө 16 насанд хүрээгүй хүүхдийнхээ иргэний харьяаллыг өөрчлөх эсэх талаар бичсэн байна.

16-18 нас хүрээгүй хүүхдийн Монгол Улсын иргэний харьяаллын асуудлаарх хүсэлтийг өөрийн нь зөвшөөрч гарын үсэг зурсны дагуу эцэг, эх, эсхүл түүний асран хамгаалагч буюу харгалзан дэмжигч нь гаргана. 

Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргагч дараах бичиг баримт бүрдүүлнэ: 

1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хандсан өргөдөл;
2. 3 үеийн намтар;
3. Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргагчийн мэдүүлгийн хуудас;
4. Монгол Улсад оршин суух үнэмлэхийн хуулбар;
5. Төрсний гэрчилгээ, иргэний үнэмлэх, гадаад паспорт, 16 хүртэл насны хүүхэдтэй бол хүүхдийн төрсний гэрчилгээний тус тус нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
6. Гэр бүлтэй бол гэрлэлтийн гэрчилгээний, гэрлэлтээ цуцлуулсан бол энэ тухай эрх бүхий байгууллагаас гаргасан албан ёсны шийдвэрийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
7. Эцэг эхийн аль нэг нь Монгол Улсын харьяат болохдоо 16 нас хүрээгүй хүүхдээ тус улсын харьяат болгох хүсэлтэй тохиолдолд эцэг эхийн бичгээр гаргасан үндэслэл бүхий тохиролцоог нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар; 
8. 16-18 насны хүүхдийн иргэний харьяаллыг өөрчлөх тохиолдолд түүний  бичгээр гаргасан зөвшөөрлийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар; 
9. Сэтгэц мэдрэлийн буюу халдварт өвчин, хүний дархлал хомсдлын вирусын халдварын талаарх эрүүл мэндийн /сэтгэцийн эрүүл мэндийн болон Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, орон нутагт эрүүл мэндийн нэгдсэн төв / байгууллагын тодорхойлолт; 
10. Сэтгэц мэдрэлийн буюу халдварт өвчин, хүний дархлал хомсдлын вирусын халдварын талаарх эрүүл мэндийн /сэтгэцийн эрүүл мэндийн болон Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, орон нутагт эрүүл мэндийн нэгдсэн төв / байгууллагын тодорхойлолт; 
11. Хууль ёсны амжиргааны эх үүсвэртэй болохыг нотлох зохих баримт бичиг:

• байгууллага, аж ахуйн нэгжээс гаргасан цалингийн тодорхойлолт, нийгмийн даатгалын дэвтрийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч бол түүний орлогынх нь талаарх банк, татварын байгууллагын тодорхойлолт, байгууллагын гэрчилгээний нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээний нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• амжиргааны эх үүсвэртэй болохыг нотлох бусад.

12. Оршин суугаа сум, хорооны Засаг даргын тодорхойлолт (хаяг, ам бүлийн); 
13. Зураг 3 хувь; 
14. Улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт.

Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргагч нь дээрх бичиг баримтаас гадна дараах баримт бичгийг бүрдүүлж, оршин суугаа аймаг, нийслэлийн  Засаг даргад ирүүлнэ:

• Монгол Улсад таваас доошгүй жил байнга оршин суусан болохыг нотолсон оршин суух үнэмлэх, паспорт /харьяалалгүй хүн гадаадад зорчих үед олгосон баримт/-ын  нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• хүсэлт гаргагчийн сарын орлого нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс 10 дахин илүү болох тухай холбогдох байгууллагын тодорхойлолт;
• хүсэлт гаргагч нь аж ахуйн нэгжийн эзэн, эсхүл хөрөнгө оруулагч, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч бол түүний орлогынх нь талаархи банк, татварын байгууллагын тодорхойлолт.

Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга хүсэлт гаргагчийн хувийн байдлын талаарх тодорхойлолт, дүгнэлтийг тухайн сум, дүүрэг, баг, хорооны Засаг дарга болон цагдаагийн байгууллагаас гаргуулан авч холбогдох бүх баримт бичгийн бүрдлийг шалгаж тодорхой саналын хамт Гадаадын иргэн, харьяатын газарт хүргүүлнэ.

Хүсэлт гаргагч Харьяатын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан нөхцөлийг хангасан эсэхийг тогтоох зорилгоор Гадаадын иргэн, харьяатын газар дараах үйл ажиллагаа явуулна:

• хүсэлт гаргагчтай Монголын ард түмний ёс заншил, төрийн албан ёсны хэл, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн талаар зохих мэдлэг эзэмшсэн эсэхийг ярилцлага хийж  бүрэн дунд боловсролын агуулгын стандартын дагуу тогтоох;
• хүсэлт гаргагч нь Монгол Улсад оршин суух хугацаандаа гэмт хэрэг санаатай үйлдэж ял эдэлж байсан эсэх, олон улсын болон гадаад улсын эрх бүхий байгууллагаас эрэн сурвалжлагдаж байгаа эсэх талаар цагдаагийн төв байгууллагаас тодорхойлолт гаргуулах;
• хүсэлт гаргагчийг Монгол Улсын харьяат болгох нь уг хүний урьд нь харьяалагдаж байсан улстай Монгол Улсын тогтоосон харилцаа, Монгол Улсын нэр хүнд, үндэсний аюулгүй байдал, язгуур эрх ашигт харшлах эсэх талаар Тагнуулын төв байгууллагаас  дүгнэлт, санал гаргуулах;
• шаардлагатай гэж үзвэл холбогдох бусад байгууллага, аж ахуйн нэгжээс хүсэлт гаргагчийн талаар лавлагаа, холбогдох бусад баримт бичгийг гаргуулан авах.

Гадаадын иргэн, харьяатын газар нь хүсэлт гаргагчийн өргөдөл, холбогдох байгууллага, албан тушаалтны санал, тодорхойлолт болон бусад баримт бичгийг тал бүрээс нь нягтлан үзэж дүгнэлт гарган Монгол Улсын Ерөнхий сайдад танилцуулснаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн барина.

Гадаадын иргэн, харьяатын газрын дүгнэлтэд хүсэлт гаргагчийг Монгол Улсын харьяат болгох эсхүл харьяат болгохоос татгалзах үндэслэл, нөхцөлийг тодорхой заана.

Гадаадын иргэн, харьяатын газар дараахь тохиолдолд гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг Монгол Улсын харьяат болгохоор Ерөнхий сайдад танилцуулан Ерөнхийлөгчид өргөн барьж болно:

• Засгийн газраас баталсан Монгол Улсад онц шаардлагатай мэргэжил, мэргэшлийн жагсаалтад тухайн хүсэлт гаргагчийн эзэмшсэн мэргэжил, мэргэшил хамрагдсан бол;
• Монгол Улсын аюулгүй байдлыг хангах үүрэг бүхий байгууллагуудаас тухайн хүсэлт гаргагчийг Монгол Улсын төлөө гарамгай гавьяа байгуулсныг нотолж, түүний Монгол Улсын харьяат болох хүсэлтийг нь дэмжсэн бол;
• Олон улсын нэр хүнд бүхий шагнал хүртсэн буюу шинжлэх ухааны аль нэг салбарт онцгой амжилт гаргасан бол;
• Монголд хоёр сая буюу түүнээс дээш америк доллартой тэнцэх хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсэн  бол.

Дээрх нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн хүсэлтээ Албанд, хэрэв гадаад улсад оршин суугаа бол Монгол Улсаас гадаад улсад оршин суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газарт ирүүлнэ.

“Монголд хоёр сая буюу түүнээс дээш америк доллартой тэнцэх хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсэн” гэсэн

шалгуур нь Харьяатын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д заасан нөхцөлд хамаарна.

Хүсэлт гаргагч нь Монгол Улсад оршин суусан сүүлийн таван жилийн хугацаанд жилд 120 хүртэл хоногийн хугацаагаар тус улсын нутаг дэвсгэрт байгаагүй байж болно. 

Иргэний харьяаллын асуудлаар гаргасан өргөдлийг хүлээн авч, хянан хэлэлцэж, шийдвэр гаргах хугацаа зургаан сараас хэтрэхгүй байна.

Монгол Улсын харьяат болох, харьяатаас гарах, иргэний харьяаллыг сэргээн тогтоолгох хүсэлтийг зөвшөөрөх тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг, татгалзах тохиолдолд захирамж гаргана.

Иргэний харьяаллын асуудлаар шийдвэр гаргаснаас хойш хагас жилийн дотор уг асуудлаар дахин гаргасан өргөдлийг хүлээн авахгүй.

Монгол Улсын харьяат болгосон болон иргэний харьяаллыг сэргээн тогтоосон тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарсан өдрөөс хүсэлт гаргагчийг Монгол Улсын харьяат болсонд тооцно.

Иргэний харьяаллын асуудлаар гаргасан өргөдлийг хүлээн авч, хянан хэлэлцэж, шийдвэр гаргах хугацаа зургаан сараас хэтрэхгүй байна. 

Иргэний харьяаллын асуудлаар шийдвэр гаргаснаас хойш хагас жилийн дотор уг асуудлаар дахин гаргасан өргөдлийг хүлээн авахгүй. 

Гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн таны Монгол Улсын иргэний харьяаллын асуудлаар гаргасан өргөдлийг хүлээн авахаас үндэсгүй татгалзсан, уг өргөдлийн шийдвэрлэх хугацааг тодорхой шалтгаангүйгээр хэтрүүлсэн, сунгасан, хойшлуулсан иргэний харьяаллын асуудлыг хянан хэлэлцэх болон мөнхүү асуудлаар гарсан шийдвэрийг биелүүлэх журмыг зөрчсөн тухай гомдлыг холбогдох дээд шатны нь байгууллагын албан тушаалтанд гаргаж болно.

Хэрэв таны гаргасан гомдлыг дээд шатны байгууллага, ажилтан албан хаагч хүлээн авахаас татгалзсан эсхүл үндэслэлгүй байна гэж үзвэл Захиргааны хэргийн шүүхэд харьяаллын дагуу хандах бүрэн эрхтэй.

Монгол Улсын харьяат болгохоос татгалзах, түдгэлзүүлэх үндэслэл:

1. Дор дурьдсан үндэслэлээр гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг Монгол Улсын харьяат болгохоос татгалзана:

• олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээнд заасан хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон;
• Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал, язгуур эрх ашгийн эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байсан буюу явуулж байгаа бол;
• олон улсын алан хядах байгууллагын гишүүн гэж зарлагдсан хүн;
• шүүхээр онц аюултай гэмт хэрэгтэн гэж тогтоогдсон;
• Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс урьд нь албадан гаргагдсан бол.
• Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс албадан гаргагдсанаас хойш 10 жил өнгөрөөгүй бол.
• Монгол үндэсний ёс заншил, хуульд харш шашны урсгалыг сурталчилсан бол.

2. Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргагчийн өргөдлийг дор дурдсан үндэслэлээр хүлээн авахаас түдгэлзүүлнэ. Үүнд:

• Харьяатын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасан нөхцөлийг хангаагүй;
• Мөн хуулийн 22 дугаар зүйлд заасан журмыг хангаагүй;
• Хорих ял эдэлж байгаа бол;
• Сэтгэл мэдрэлийн буюу гоц халдвартай өвчтэй, мансууруулах бодис хэрэглэх донтой, архаг архичин гэдэг нь зохих журмаар тогтоогдсон бол;

3.Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан үндэслэл нь зохих журмын дагуу нотлогдсон бол Монгол Улсын харьяат болгохоос татгалзах тухай саналаа гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага Монгол Улсын Ерөнхий сайдад танилцуулснаар Ерөнхийлөгчид уламжилна.

4.Энэ зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан үндэслэл зохих журмын дагуу нотлогдвол гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүний Монгол Улсын харьяат болох хүсэлтийг хүлээн авахаас түдгэлзүүлж байгаа тухай албан ёсоор мэдэгдэнэ.

Монгол Улсын иргэний харьяаллыг алдах үндэслэл: Дор дурьдсан үндэслэлээр Монгол Улсын иргэний харьяаллыг алдана:

• Хэрэв гадаадын иргэн, эхнэр, нөхөр нь Монгол Улсын харьяат хүүхэд үрчлэн авах үед түүний иргэний харьяаллыг өөрчлөх хүсэлт гаргавал үрчлүүлж буй эцэг эхийн саналыг харгалзан тухайн хүүхдийн иргэний харьяаллыг шийдвэрлэж болно үндэслэлээр;
• эцэг, эхийн иргэний харьяалал өөрчлөгдсөнөөр;
• өөрийн талаар хуурамч баримт бичиг, худал мэдээлэл бүрдүүлж Монгол Улсын харьяат болсон нь тогтоогдсоноор;
• Монгол Улсын олон улсын гэрээнд болон энэ хуульд заасан бусад үндэслэлээр;
• Монгол Улсын харьяатаас гарснаар.

Өөрийн талаар хуурамч баримт бичиг, худал мэдээлэл бүрдүүлж Монгол Улсын харьяат болсон нь тогтоогдсон үндэслэлээр Монгол Улсын иргэний харьяаллыг алдах тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч түүнийг Монгол Улсын харьяат болгосон шийдвэрээ хүчингүй болгоно.

Асуулт 1: Гадаадын иргэн Монгол Улсын харьяат болоход ямар нөхцөл, шалгуур тавигддаг вэ?

Харьяатын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд зааснаар Монгол Улсын харьяат болохын тулд дараах нөхцөлийг хангасан байна:

1/амьжиргааны зохих чадвар, эх үүсвэртэй байх;

2/Монголын ард түмний ёс заншил, төрийн албан ёсны хэл, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн талаар зохих мэдлэг эзэмшсэн ба иргэний харьяатын асуудлаар өргөдөл гаргасан өдрөөс өмнө Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр таваас доошгүй жил байнга оршин суусан байх;

3/Монгол Улсын гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас энэ хэсгийн 1, 2-т заасан хүрээнд төрийн бодлогыг үндэслэн тогтоосон бусад тодорхой шалгуурыг хангасан байх;

4/энэ хэсгийн 2-т заасан хугацаанд гэмт хэрэг санаатайгаар үйлдээгүй байх;

5/Монгол Улсын иргэн болсноор тус иргэний гадаад улстай тогтоосон харилцаа нь Монгол Улсын нэр хүнд, ашиг сонирхолд хохирол учруулахгүй байх.

Асуулт 2: Гадаадын иргэн Монгол Улсын харьяат болох тухай хүсэлтээ хаана гаргах вэ?

Харьяатын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар “Монгол Улсын харьяат болох, харьяатаас гарах тухай хүсэлтийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, хэрэв Монгол Улсын иргэн гадаад улсад оршин суугаа бол Монгол Улсаас гадаад улсад суугаа дипломат төлөөлөгчдийн буюу консулын газар, Монгол Улсын гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаар дамжуулан Ерөнхийлөгчид уламжилна.

Мөн тус хуулийн 3 дахь хэсэгт зааснаар Хүсэлтийг хүлээн авсан аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, Монгол Улсаас гадаад улсад суугаа дипломат төлөөлөгчийн буюу консулын газар холбогдох бусад баримт бичгийн бүрдлийг шалган хэрвээ уг баримт бичиг нь гадаад хэл дээр үйлдэгдсэн бол түүний албан ёсоор баталгаажуулсан орчуулга тодорхой саналын хамт Монгол Улсын гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлнэ.

Асуулт 3: Гадаадын иргэн Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргахдаа ямар бичиг баримт бүрдүүлдэг вэ?

1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хандсан өргөдөл;
2. 3 үеийн намтар;
3. Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргагчийн мэдүүлгийн хуудас;
4. Монгол Улсад оршин суух үнэмлэхийн хуулбар;
5. Төрсний гэрчилгээ, иргэний үнэмлэх, гадаад паспорт, 16 хүртэл насны хүүхэдтэй бол хүүхдийн төрсний гэрчилгээний тус тус нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
6. Гэр бүлтэй бол гэрлэлтийн гэрчилгээний, гэрлэлтээ цуцлуулсан бол энэ тухай эрх бүхий байгууллагаас гаргасан албан ёсны шийдвэрийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
7. Эцэг эхийн аль нэг нь Монгол Улсын харьяат болохдоо 16 нас хүрээгүй хүүхдээ тус улсын харьяат болгох хүсэлтэй тохиолдолд эцэг эхийн бичгээр гаргасан үндэслэл бүхий тохиролцоог нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
8. 16-18 насны хүүхдийн иргэний харьяаллыг өөрчлөх тохиолдолд түүний  бичгээр гаргасан зөвшөөрлийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар; 
9. Сэтгэц мэдрэлийн буюу халдварт өвчин, хүний дархлал хомсдлын вирусын халдварын талаарх эрүүл мэндийн /сэтгэцийн эрүүл мэндийн болон Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, орон нутагт эрүүл мэндийн нэгдсэн төв / байгууллагын тодорхойлолт; 
10. Сэтгэц мэдрэлийн буюу халдварт өвчин, хүний дархлал хомсдлын вирусын халдварын талаарх эрүүл мэндийн /сэтгэцийн эрүүл мэндийн болон Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, орон нутагт эрүүл мэндийн нэгдсэн төв / байгууллагын тодорхойлолт; 
11. Хууль ёсны амжиргааны эх үүсвэртэй болохыг нотлох зохих баримт бичиг:

• байгууллага, аж ахуйн нэгжээс гаргасан цалингийн тодорхойлолт, нийгмийн даатгалын дэвтрийн нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч бол түүний орлогынх нь талаарх банк, татварын байгууллагын тодорхойлолт, байгууллагын гэрчилгээний нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээний нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;
• амжиргааны эх үүсвэртэй болохыг нотлох бусад.

12. Оршин суугаа сум, хорооны Засаг даргын тодорхойлолт (хаяг, ам бүлийн); 

13. Зураг 3 хувь; 

14. Улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт.

Асуулт 4: Гадаадын иргэн Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт гаргасан боловч татгалзсан юм дахин хүсэлт гаргах боломжтой юу?

Харьяатын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлд зааснаар Монгол Улсын харьяат болох, харьяатаас гарах, иргэний харьяаллыг сэргээн тогтоолгох хүсэлтийг зөвшөөрөх тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг, татгалзах тохиолдолд захирамж гаргана. Иргэний харьяаллын асуудлаар шийдвэр гаргаснаас хойш хагас жилийн дотор уг асуудлаар дахин гаргасан өргөдлийг хүлээн авахгүй. Тиймээс та шийдвэр гарснаас 6 сарын дараа хүсэлт гаргах боломжтой.

Асуулт 5: Гадаадын иргэнийг Монгол улсын харьяат болгохоос ямар үндэслэлээр татгалздаг вэ?

Харьяатын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд зааснаар Дор дурьдсан үндэслэлээр гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг Монгол Улсын харьяат болгохоос татгалзана:

1/олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээнд заасан хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон;

2/Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал, язгуур эрх ашгийн эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байсан буюу явуулж байгаа бол;

3/олон улсын алан хядах байгууллагын гишүүн гэж зарлагдсан хүн;

4/шүүхээр онц аюултай гэмт хэрэгтэн гэж тогтоогдсон;

5/Энэ заалтыг 2000 оны 12 дугаар сарын 7-ны өдрийн хуулиар хассан/

5/Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс урьд нь албадан гаргагдсан бол.

6/Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс албадан гаргагдсанаас хойш 10 жил өнгөрөөгүй бол.

7/Монгол үндэсний ёс заншил, хуульд харш шашны урсгалыг сурталчилсан бол.