Төрийн нууц” гэж Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу төрийн нууцад хамааруулсан, задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд үндэсний аюулгүй байдал, үндэсний ашиг сонирхолд аюул, занал, хохирол учруулах төрийн хамгаалалтад байх мэдээллийг хэлнэ. “Албаны нууц” гэж задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд салбарын болон төрийн байгууллага, бусад хуулийн этгээдийн ашиг сонирхолд хохирол учруулах төрийн хамгаалалтад байх мэдээллийг хэлнэ.

Асуулт 1. Төрийн нууцад ямар мэдээллийг хамааруулдаг вэ?

Төрийн нууц гэдэг нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу төрийн нууцад хамааруулсан, задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд үндэсний аюулгүй байдал, үндэсний ашиг сонирхолд аюул, занал, хохирол учруулах төрийн хамгаалалтад байх мэдээллийг хэлнэ. Монгол Улсын хэмжээнд төрийн нууцад хамаарах мэдээллийг Төрийн болон албаны нууцын тухай хуулийн 13 дугаар зүйл, болон “Жагсаалт батлах тухай” Засгийн газрын 2017 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 247 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын төрийн нууцад хамаарах мэдээллийн жагсаалт”-аар тус тус тогтоосон байдаг. 

Асуулт 2. Төрийн нууцтай хэрхэн танилцах вэ?

2016 онд батлагдсан Төрийн болон албаны нууцын тухай хуулиар албан тушаалтан эрхлэх ажил үүргийн дагуу төрийн нууцтай танилцахын зэрэгцээ холбогдох хууль тогтоомжид заасан тодорхой нөхцөл, шаардлагыг хангаж буй Монгол Улсын иргэн төрийн нууцтай танилцах боломжтой болсон.  

Өөрөөр хэлбэл албан тушаалтан, иргэн төрийн нууцтай танилцахын тулд Төрийн болон албаны нууцын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д заасан аюулгүй байдлын шалгалтад хамрагдахыг өөрөө бичгээр зөвшөөрсөн, тагнуулын байгууллагаас хийх аюулгүй байдлын шалгалтад хамрагдаж тэнцсэн, нууц задруулахгүй байх батлагааг бичгээр гаргасан байна.

Тагнуулын байгууллагаас зохих хариу өгөөгүй байхад албан тушаалтан, иргэнд төрийн нууцтай танилцах эрх олгохыг хориглоно.

Асуулт 3. Аюулгүй байдлын шалгалтад хамрагдах албан тушаалтан, иргэн ямар материал бүрдүүлэх шаардлагатай вэ?

Төрийн байгууллага, бусад хуулийн этгээдийн төрийн нууцтай танилцах эрх бүхий албан тушаалтны жагсаалтад дурдсан албан тушаалд томилох хүнийг аюулгүй байдлын шалгалтад хамруулахдаа тухайн байгууллага дараах баримтыг бүрдүүлнэ:

• Албан тушаалтныг аюулгүй байдлын шалгалтад хамруулах тухай албан бичиг;
• Нэр дэвшигч аюулгүй байдлын шалгалтад хамрагдахыг өөрөө зөвшөөрсөн хуудас;
• Нууц хамгаалах болон төрийн нууцтай танилцах эрх бүхий албан тушаалд нэр дэвшигчийн анкет.

Асуулт 4. Нууцтай танилцах эрхийг хэрхэн түдгэлзүүлэх вэ?

Төрийн болон албаны нууцын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1-д нууцтай танилцах эрх олгогдсон албан тушаалтан, иргэн гэмт хэрэгт сэжигтэн, яллагдагчаар татагдсан, эсхүл төрийн болон албаны нууцыг хамгаалах журам зөрчсөн үйлдэлд шалгагдаж байгаа бол шүүхийн шийдвэр гарч хүчин төгөлдөр болох, эсхүл албаны шалгалтын дүн гарах хүртэл албан тушаалтан, иргэний төрийн болон албаны нууцтай танилцах эрхийг тагнуулын байгууллага түдгэлзүүлнэ.

Асуулт 5. Төрийн болон албаны нууцын талаар болон нууцад хамаарах баримт бичиг, биет зүйл алдагдаж, үрэгдэж байж болзошгүй талаар хаана мэдэгдэх вэ?

Төрийн болон албаны нууцын талаар эсхүл нууцад хамаарах баримт бичиг, биет зүйлийг олсон мөн алдагдаж, үрэгдэж байж болзошгүй талаар ТЕГ-т биечлэн мэдэгдэх болон 51-263017 дугаартай утас руу залгаж хандаж болно.

“Төрийн болон албаны нууцыг хамгаалахад туслалцаа, дэмжлэг үзүүлсэн иргэн, хуулийн этгээдийг урамшуулах журам”-д заасны дагуу нууцыг хамгаалах чиглэлээр туслалцаа, дэмжлэг үзүүлсэн иргэн, хуулийн этгээдэд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 1-100 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний мөнгөн болон бусад хэлбэрийн урамшуулал олгох зохицуулалт байдаг.