Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.18 дахь хэсэгт зааснаар Монгол Улсын иргэн нь “улсынхаа нутаг дэвсгэрт чөлөөтэй зорчих, түр буюу байнга оршин суух газраа сонгох, гадаадад явах, оршин суух, эх орондоо буцаж ирэх эрхтэй. Гадаадад явах, оршин суух эрхийг үндэсний болон хүн амын аюулгүй байдлыг хангах, нийгмийн хэв журмыг хамгаалахын тулд зөвхөн хуулиар хязгаарлаж болно.”

Монгол Улсын иргэн гадаадад хувийн хэргээр зорчих, цагаачлахтай холбогдсон харилцааг Монгол Улсын иргэн гадаадад хувийн хэргээр зорчих, цагаачлах тухай хуулиар зохицуулдаг. Монгол Улсын Үндсэн хууль болон энэ хуульд зааснаар Монгол Улсын иргэн хувийн хэргээр гадаадад ЗОРЧИХ эрхтэй. Мөн гадаадад цагаачилсан Монгол Улсын иргэн хэдийд ч эх орондоо БУЦАЖ ИРЭХ эрхтэй байдаг. Ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн, 18 насанд хүрээгүй хүнийг, химийн хортой, тэсрэх болон цацраг, биологийн идэвхт бодистой харьцах, хар тамхи, мансууруулах бодис үйлдвэрлэх, борлуулах зэрэг олон улсын хэмжээнд хориглосон ажилд гадаадад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр зуучлахыг хориглоно.

 Таны судалсан байвал зохих хууль болон бусад эрх зүйн актууд:

• Монгол Улсын Үндсэн хууль (1992 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын 155 дугаар конвенц (1983 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдөр) ЭНД  дарж үзнэ үү
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын 155 дугаар конвенцийн 164 дүгээр зөвлөмж  ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хууль (1993 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Нийгмийн даатгалын тухай хууль (1994 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Хөдөлмөрийн тухай хууль (1999 он)  ЭНД дарж үзнэ үү.
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль (2001 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч мэргэжилтэн авах тухай хууль (2001 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хууль (2001 он) ЭНД дарж үзнэ үү.
• Хөдөлмөрийн арбитрын дүрэм батлах тухай 55 дугаар тогтоол (2001 он) ЭНД дарж үзнэ үү.

Гадаад оронд ажиллах, хөдөлмөрлөх асуудлыг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих газар шийдвэрлэнэ. Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар нь БНСУ-д Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах хүч, дадлагажигч илгээх үйл ажиллагааг голлон хариуцах байгууллага бөгөөд БНСУ-ын талаас Аж үйлдвэрийн хүний нөөцийн хэрэг эрхлэх газар удирдан зохион байгуулна. Гадаадад ажиллах хүч илгээх ажлыг хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам нэгдсэн удирдлагаар хангана.

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны бүрэн эрх:

• Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, хөрөнгө оруулалтын бүтцийн бодлоготой уялдуулан ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах асуудлаар бодлого, чиглэл тодорхойлох, хэрэгжилтийг хангуулах;
• Аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэнд ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах, хөдөлмөр эрхлүүлэх талаар зуучлах үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох;
• Гадаадад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллагч болон гадаадаас Монгол Улсад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллагчийн нийгмийн хамгааллын талаар гэрээнд заасан үүргийн биелэлтэд хяналт тавьж, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх явцад илэрсэн зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авах;
• Ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах асуудлаар төрийн захиргааны төв байгууллага, Засгийн газрын агентлаг, төрийн бус байгууллагын үйл ажиллагааг уялдуулах, гадаадын холбогдох төрийн захиргааны болон төрийн бус байгууллагатай гэрээ байгуулах.

Ажиллах хүч гадаадад гаргах тухай гэрээнд дараах нөхцөлийг тодорхой тусгана:

• Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах улс, хот, байгууллагын нэр;
• Ажил, мэргэжлийн чиглэл, гүйцэтгэх ажил, албан тушаал, ажиллах хүчний тоо;
• Гэрээний хугацаа, гэрээ дуусгавар болох, түүнийг цуцлах нөхцөл;
• Ажиллагчдын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ;
• Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуй, хөдөлмөрийн нөхцөл, ажил, амралтын цагийн горим;
• Орон сууц, нийгэм, ахуйн хангамжийн асуудал;
• Гэрээг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон үүсэх маргаан болон хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэх арга, хэлбэр;
• Нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгал, тэтгэвэр, тэтгэмж, бусад хөнгөлөлт;
• Очих, буцах замын зардал, тээврийн нөхцөл;
• Цалин хөлс, хууль ёсны бусад орлогыг тухайн орноос гуйвуулах боломж.

1.БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах сонирхолтой иргэд нь солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт өгөхөөр бүртгүүлэх шаардлагатай

Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалтын бүртгэлийг хаана, хэзээ, ямар журмаар бүртгэх талаарх мэдээллийг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын цахим хуудас /hudulmur-halamj.gov.mn/ болон зарлалын самбараар, мөн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр иргэдэд мэдээлнэ.

2. Бүртгүүлсэн иргэд нь солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт өгөх

Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт өгөхөөр бүртгүүлсэн иргэдийн шалгалтад орох хуваарийг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар болон БНСУ-ын Ажил, үйлчилгээ, хөдөлмөр, нийгмийн газрын төлөөлөгчийн газрын цахим хуудсууд /hudulmur-halamj.gov.mn, www.monkor.net/ болон зарын самбар дээр гарна.

Иргэд шалгалтад холбогдох бичиг баримтыг бүрдүүлж, өөрийн биеэр тогтсон хугацаанд орно. Шалгалтаас хоцорсон тохиолдолд дахин орох боломжгүй. Мөн бүртгэлийн хураамж буцаан олгохгүй болохыг анхаарна уу. Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалтын хүчинтэй хугацаа шалгалтын хариу гарсан өдрөөс хойш 2 жил байна.

Шалгалтанд дараах шаардлага хангасан иргэд бүртгүүлэх боломжтой. Үүнд:

• Монгол Улсын иргэн, 18-39 настай; (Бүртгүүлэх өдөр 18 нас хүрсэн болон 39 нас хүрээгүй байх)
• Хорих ял эдэлж байгаагүй;
• Солонгосоос албадан гаргагдаагүй буюу хууль бусаар ажиллаж, амьдарч байгаагүй байх;
• Монгол Улсаас гарах эрхээ хязгаарлуулаагүй байх;

3. Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамрагдах

Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт өгч тэнцсэн иргэд Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас гаргасан хуваарийн дагуу эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамрагдах ба хаана, хэзээ эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамрагдах талаарх мэдээлэл, хуваарь нь Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын цахим хуудас /hudulmur-halamj.gov.mn/ болон зарын самбар дээр гарна.

Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамрагдсан иргэд үзлэгт орсноос хойш 2 хоногийн дараа Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар дээр өөрийн биеэр ирж тэнцсэн эсэх хариуг авах бөгөөд тэнцсэн иргэд Солонгосын Хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар нэр байршуулах бүртгэл хийлгэнэ. Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамрагдаагүй болон тэнцээгүй иргэдийг Солонгосын Хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар бүртгэх боломжгүй.

Эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээг “Улаанбаатар мед нэгдсэн” эмнэлгийн 1-р давхарт амбулаторийн хүлээн авах тасагт бичиг баримтын тулгалт, бүртгэл, касс, нарийн мэргэжлийн эмч нарын баг үзлэг шинжилгээг нэг доор хийнэ.

ЭМҮШ БОЛОН ЭМДҮШ-НД ХАМРАГДАХ ЭМНЭЛГИЙН ХАЯГ:

Шинжилгээнд ирэхдээ дараах баримт бичгийг бүрдүүлнэ. Үүнд:

• Гадаад пасспорт эсвэл иргэний үнэмлэх
• Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт болон Солонгос хэлний түвшин тогтоох тусгай шалгалтын бүртгэлийн тасалбар
• Ажил хайгчийн бүртгэл хийлгэж байгаа бол эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээний хураамж 100,300 төгрөгийг тус эмнэлгийн кассанд бэлнээр тушаана. (Ажлын санал авч, Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулсан иргэн БНСУ руу явахын өмнөх эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээний хураамж 33,000 төгрөг байна
• Цээж зураг 1 хувь (Сүүлийн 3-6 сард авахуулсан 3*4 хэмжээтэй )

Дээрх бичиг баримтыг авчраагүй иргэнийг эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд хамруулах боломжгүй.

Эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээнд анхаарах зүйлс. Үүнд:

• Өлөн байх
• Шинжилгээ өгөхийн өмнөх өдөр спиртийн төрлийн ундаа, хэт чихэрлэг болон өөх тостой хоол, хүнс хэрэглэхгүй байх
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд зөвхөн Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт болон Солонгос хэлний түвшин тогтоох тусгай шалгалтад тэнцсэн нэр бүхий иргэд батлагдсан хуваарийн дагуу товлосон хугацаанд хоцролгүй хамрагдана. Иргэд өөрийн хуваарийг нягтлан шалгах үүрэгтэй.
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээний хариуг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас 1 хоногийн дараа өөрийн биеэр ирж авна.
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээний хариуг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас 1 хоногийн дараа өөрийн биеэр ирж авна.
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд хамрагдахдаа хуурч мэхлэх, зүй бус үйлдэл гаргахыг хориглоно. Өөрийн оронд хүн оруулахыг оролдсон тохиолдолд тэнцээгүйд тооцно.
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд тэнцээгүй бол Солонгосын Хөдөлмөрийн биржид ажил хайгчаар байрших боломжгүй
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд тэнцээгүй бол Солонгосын Хөдөлмөрийн биржид ажил хайгчаар байрших боломжгүй бөгөөд эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээний хураамж буцаан олгогдохгүй.
• Эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээний хуваариас хоцорсон иргэд Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт болон Солонгос хэлний түвшин тогтоох тусгай шалгалтын онооны 2 жилийн хүчинтэй хугацаандаа Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газарт өргөдөл гарган хамрагдах боломжтой.

4.  Солонгосын хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар нэр байршуулах бүртгэл хийлгэх

БНСУ-ын Хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар байршуулах бүртгэл хийлгэсэн иргэдийн материалыг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний хэлтсээс БНСУ-ын хүлээн авагч байгууллагад програмаар илгээх ба солонгосын тал шалгалтанд тэнцсэн эсэх, бичиг баримт бүрэн эсэхийг шалгаж ажил хайгчаар байршуулна. Байршсан иргэдийн мэдээллийг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын цахим хуудас /hudulmur-halamj.gov.mn/-аар мэдээлнэ. Мөн БНСУ-ын Ажил, үйлчилгээ, хөдөлмөр, нийгмийн газрын /www.monkor.net/ цахим хуудсаар бүртгүүлэн шалгаж болно. Солонгосын Хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар байрших нь БНСУ-д Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах баталгаа болохгүйг анхаарна уу.

Солонгосын хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчийн бүртгэл хийлгэх

Эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд тэнцсэн иргэд Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газарт өөрийн биеэр ирж Солонгосын Хөдөлмөрийн бирж дээр ажил хайгчаар нэр байршуулах бүртгэл хийлгэнэ. Уг бүртгэлийг хийлгэхдээ дараах баримт бичгийг бүрдүүлнэ. Үүнд:

1. Ажил хайгчийн анкет бөглөх (Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын сайтаас татаж авах)
2. Эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээ болон эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээний  тэнцсэн хариу авсан байх
3. Иргэний үнэмлэхийн хуулбар ( ТҮЦ машинаас авсан лавлагаа байж болно)
4. Гадаад паспорт (ажил хайгчаар бүртгүүлэх тухайн өдрөөс тоолон гадаад паспортын дуусах хугацаа 1 жилээс доошгүй байх)
5. Гадаад паспортын хуулбар
6. Цээж зураг 3.5*4.5 (1 хувь)
7. Оршин суугаа газрын тодорхойлолт (Түр оршин суугчийн тодорхойлолт болно)
8. Гэрлэлтийн лавлагаа (ТҮЦ машинаас авсан тодорхойлолт байж болно)
9. Сүүлд эзэмшсэн боловсролын гэрчилгээний хуулбар
10. Өмнө ажиллаж байсан ажлын газрын тодорхойлолт (заавал шаардахгүй)
11. Мэргэжлийн үнэмлэхний хуулбар
12. Өөрийн нэр дээрх банкны дансны тодорхойлолт

5. Ажлын санал буюу хөдөлмөрийн гэрээтэй танилцах

Солонгосын талын ажил олгогч нь монгол ажилтан авах хүсэлт гаргасан тохиолдолд Солонгосын Хөдөлмөрийн бирж дээр нэр нь байршсан ажил хайгчдаас сонгодог бөгөөд тухайн ажил хайгч иргэнд зөвхөн ажлын санал буюу хөдөлмөрийн стандарт гэрээ ирнэ.

Ажлын санал ирсэн үед Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний хэлтсээс тухайн иргэнд утсаар мэдэгдэхийн зэрэгцээ цахим хуудсанд тавина. Ажлын санал ирсэн бол гадаад паспорт эсвэл иргэний үнэмлэхтэйгээ Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар дээр ирж Хөдөлмөрийн гэрээтэйгээ танилцан хариугаа 7 хоногийн дотор өгөх ёстой. 14 хоногт хариу өгөөгүй тохиолдолд ажлын саналыг хүчингүйд тооцдог. Хөдөлмөрийн гэрээний нөхцөл таалагдаагүйн улмаас уг ажлын саналаас 1 удаа татгалзах эрхтэй ба энэ тохиолдолд Хөдөлмөрийн биржид буцаж байршиж дараагийн ажлын санал иртэл хүлээнэ. Бусад хувийн шалтгаанаар татгалзвал байрших эрх 1 жилээр хаагдаж, жилийн дараа өөрийн биеэр ирж дахин байршиж болно. Дахин байршихын тулд Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалтын оноо хүчинтэй байх ёстой. Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалтын хүчинтэй хугацаа шалгалтын хариу гарсан өдрөөс хойш 2 жил байна.

Зуучлагч байгууллага нь ажиллах хүч гаргахдаа хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах тухайн улсын нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамруулах талаар гэрээндээ тусгасан байхын зэрэгцээ иргэн өөрөө хүсвэл Монгол Улсын Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн дагуу даатгалд хамруулж, нийгмийн даатгалын байгууллагатай гэрээ байгуулна.

Монгол Улсын иргэн гадаадад гэрээгээр ажиллаж байгаад үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас амь алдсан, тахир дутуу болсон нөхцөлд зуучлах зөвшөөрөл авсан байгууллага холбогдох хохирлыг барагдуулах бөгөөд ар гэрийнхэн нь хүсэлт гаргасан тохиолдолд амь алдсан иргэний цогцсыг Монгол Улсад авчрах зардлыг хариуцна.

6. БНСУ-ын визийн цахим зөвшөөрөл ирэх

Ажлын санал хүлээн авч Хөдөлмөрийн гэрээг зөвшөөрсөн тохиолдолд БНСУ-ын Хууль зүйн яам, цагаачлалын албанаас визийн цахим зөвшөөрөл ирэхийг хүлээнэ. Хөдөлмөрийн гэрээг зөвшөөрч гарын үсэг зурснаас хойш 14-90 хоногийн дотор багтаж визийн зөвшөөрөл ирэх ба ирсэн даруйд Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний хэлтсээс тухайн иргэнд утсаар болон цахим хуудсаар мэдээлнэ. Ажил хайгч иргэн болон солонгосын талын ажил олгогчийн зүгээс Хөдөлмөрийн гэрээгээ цуцлуулах хүсэлт тавьснаар визийн зөвшөөрөл олгохоос татгалзах ба энэ тохиолдолд БНСУ-д Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах боломжгүй болно.

7. Визийн цахим зөвшөөрөл олгогдсон иргэд эрүүл мэндийн давтан үзлэг, шинжилгээнд хамрагдах

Визийн цахим зөвшөөрөл олгогдсон иргэдийг эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд хамрагдахыг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас тухайн иргэнд утсаар мэдэгдэнэ. Эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд цаг хугацаандаа хоцролгүй орох шаардлагатай. Давтан үзлэгт орсон иргэд 1-2 хоногийн дараа Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний хэлтсээс ирж тэнцсэн эсэх хариугаа авна. Эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд хамрагдаагүй, хоцорсон болон тэнцээгүй иргэд Солонгос улс руу Хөдөлмөрийн гэрээгээр явах боломжгүй болж ажил хайгчийн бүртгэлээс хасагдана.

8. Явахын өмнөх албан ёсны сургалтад хамрагдах

Эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд тэнцсэн иргэд явахын өмнөх сургалтанд хамрагдаж солонгос хэл, солонгосын түүх соёл, Солонгос улсад банкны үйлчилгээ хэрхэн авах, даатгалд хамрагдах зэрэг мэдээлэл авна. Сургалт хаана, хэзээ хамрагдах талаарх мэдээллийг Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас утсаар мэдээлнэ.

9. БНСУ-ын элчин сайдын яаманд виз мэдүүлэх

Визийн цахим зөвшөөрөл олгогдож эрүүл мэндийн давтан үзлэг шинжилгээнд тэнцсэн иргэдийн гадаад паспортыг БНСУ-ын Элчин сайдын яаманд Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний хэлтсийн мэргэжилтэн материал бүрдүүлж холбогдох виз мэдүүлнэ. Виз мэдүүлэхэд шаардагдах бичиг баримтыг тухайн иргэн бүрдүүлж өгөх үүрэгтэй. Виз мэдүүлэхэд шаардагдах бичиг баримтыг тухайн иргэн бүрдүүлж өгөх үүрэгтэй. Мөн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас өгсөн мэдээллийн дагуу тухайн ажил хайгч иргэн тушаавал зохих төлбөрүүдийг хийж тооцоо дуусгана. Үүнтэй зэрэгцэн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас БНСУ-ын хил нэвтрэх өдрийн товыг тухайн иргэнд утсаар мэдэгдэнэ.

10. БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллахаар явах

Виз олгогдсон, бэлтгэл дуусгасан иргэд өөрөөс шалтгаалах хувийн бэлтгэлээ базааж, явах өдрөө Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газраас зарласан хугацаанд нисэх онгоцны буудалд очиж, Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын нэгдсэн зохион байгуулалтын дор БНСУ руу зорчино.

БНСУ-руу Хөдөлмөрийн гэрээгээр явж буй иргэнээс гарах нийт төлбөр хураамж

Ажлын санал авч Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулсны дараах үе шат бол БНСУ-ын Хууль зүйн яамны визийн цахим зөвшөөрөл юм. Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулснаас хойш 7-90 хоногийн дотор визийн цахим зөвшөөрлийн хариу БНСУ-ын Хууль зүйн яамны Цагаачлалын албанаас ирнэ.

• Иргэн өргөдөл, гомдлоо Хөдөлмөр, халамжийн ерөнхий газрын Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих газарт гаргаснаар уг гомдлыг БНСУ-ын Хөдөлмөр эрхлэлт хөдөлмөрийн Яам БНСУ-ын АҮХНХЭГ-т уламжилна.
• Иргэд өргөдөл, гомдлоо төрийн тухайн байгууллага, албан тушаалтан шийдвэрлэхээр хууль тогтоомжоор тогтоож, хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр албан ёсоор нийтэд зарласан асуудлаар гаргана.
• Гомдлыг түүнд холбогдож байгаа байгууллага, албан тушаалтныг харьяалсан дээд шатны байгууллага, албан тушаалтанд, харьяалсан дээд шатны байгууллага, албан тушаалтан байхгүй бол тухайн захиргааны актыг гаргасан байгууллагад, эсхүл гомдол гаргахаар хуульд тусгайлан заасан байгууллагад гаргана.
• Иргэдээс ирсэн өргөдөл, гомдлын хариуг хүлээн авснаас хойш 30 хоногийн дотор хянан шийдвэрлэнэ. Шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд хандана.

СХТТШ-ын бүртгэлийн цахимаар цаг авахдаа анхаарах асуудлууд

• Зөвхөн оршин суугаа дүүргээ сонгох /Өөр дүүрэг сонговол бүртгэлийн дугаар хүчингүй болно/;
• Өөрийн мэдээллийг үнэн зөв оруулах /мэдээлэл баримт бичгээс зөрвөл бүртгэл хийх боломжгүй/;
• Бүртгэлийн асуултад бүгдэд зөв хариулах /1 асуултад л буруу хариулбал бүртгүүлэх боломжгүй/;
• Бүртгүүлэхдээ компьютер юмуу гар утаснаасаа нэг л удаа бүртгүүлэх;
• Регистрийн дугаар оруулах хэсэгт зөвхөн өөрийн регистрийн дугаарыг оруулах.

БНСУ хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах хүсэлтэй иргэн та  бүртгүүлэхдээ доорх шаардлагыг хангасан байх шаардлагатай.

• 18-аас 39 настай байх (1979 оны 3-р сарын 14-нээс 2001 оны 3-р сарын 13-ний өдрийн хооронд төрсөн байх);
• Хорих ялтай эсвэл түүнээс илүү хүнд ялтай гэмт хэрэгт холбогдоогүй байх;
• Солонгосоос албадан гаргах буюу тус улсыг орхин явах захирамж гаргуулж байгаагүй байх;
• Монгол улсаас гарах эрхээ хязгаарлуулаагүй байх;
• Өнгө ялгах чадвартай байх (нурууны дисктэй, гарын хуруу дутуу тохиолдолд хэлний шалгалтад орж болох хэдий ч 2 дахь шалгалтад ажил үүрэг гүйцэтгэх чадамжгүй гэж үзэн хасах болно.);
•  мэргэжлийн бус ажилчны E-9, усан онгоцны ажлын Е-10 визээр БНСУ-д 5-аас дээш жил ажиллаагүй байх.

БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллахаар явах иргэд анхаарах асуудлууд:

• БНСУ-ын хилээр нэвтэрсний дараа хар тамхины сорилд хамруулах ба тэнцээгүй иргэн нь нутаг буцна.
• БНСУ-ын хилээр нэвтэрсний дараа ЭМҮШ-д дахин хамруулдаг тул хилээр нэвтрэхийн өмнө эрсдэл гаргахаар үйлдэл хийхгүй байх.

БНСУ-ын хилээр нэвтрэхдээ анхаарах зүйлс:

• БНСУ нь олон улсын жишгээр хар тамхи, мансууруулах бодис, галт зэвсэг, түүх дурсгал, соёлын үнэт зүйлсийг хилээр оруулахыг хориглосон байдаг;
• БНСУ-ын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон эд зүйлс, бараа, бүтээгдэхүүн тухайлбал: мах, махан бүтээгдэхүүн, жимс, ногоо, ургамлын үр, цагаан идээ зэрэг хүнсний бүтээгдэхүүнийг авчирж ирэхгүй байх, бусдын захиасыг авахгүй байх;
• Гаалийн мэдүүлэг хуудаст мал амьтны гаралтай бүтээгдэхүүн тээвэрлэж байгаагаа мэдүүлээгүй иргэдийг 10 сая воноор торгох, хилээр нэвтрэх болон дахин зорчих эрхийг хязгаарлах зэрэг арга хэмжээ авдаг тул амьтан ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүнийг авч гарахгүй байх.

Хилээр нэвтрүүлэхэд тодорхой хязгаарлалт тавьдаг эд зүйлс, бараа, бүтээгдэхүүнийг зөвшөөрсөн тоо, хэмжээгээр авч гарах Тухайлбал:

• Согтууруулах төрлийн ундаа 1 литр;
• Янжуур тамхи 200 ширхэг;
• Сигар, навчин тамхи 100 ширхэг;
• Хувийн хэрэглээний эм авч явах бол эмийн сав баглаа боодол, эмчийн жор, тодорхойлолтыг үзүүлэх;
• 10.000-аас дээш ам.доллар бэлнээр, эсхүл түүнтэй тэнцэх үнэт цаас авч яваа бол гаалийн мэдүүлэгт заавал мэдүүлэх хэрэгтэй.

Асуулт 1. БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах хүсэлтэй байгаа юмаа. Хэрхэн яаж бүртгүүлэх вэ?

ХХҮЕГ-аас бүртгэлийн товыг олон нийтэд мэдээлдэг байгаа. Жилд 1-2 удаа бүртгэл явагдах тул зарласан хугацаанд бүртгүүлэх боломжтой.

Асуулт 2. Хөдөө орон нутагт амьдардаг иргэн БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах ажилтнуудын бүртгэлд хэрхэн хамрагдах вэ?

ХХҮЕГ-аас зарласан хугацаанд тухайн аймгийн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэст өөрийн биеэр очиж бүртгүүлнэ.

Асуулт 3. БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллахаар бүртгүүлэхэд ямар нэг төлбөр хураамж төлдөг үү?

Бүртгэлийн хураамж 24 доллар төлнө.

Асуулт 4. БНСУ-д гэрээгээр ажиллах иргэдийн бүртгэлд бүртгүүлэхэд ямар нэг тавигдах шаардлага байдаг уу?

Байдаг. 18-аас 39 настай байх (1979 оны 3-р сарын 14-нээс 2001 оны 3-р сарын 13-ний өдрийн хооронд төрсөн байх), хорих ялтай эсвэл түүнээс илүү хүнд ялтай гэмт хэрэгт холбогдоогүй байх, солонгосоос албадан гаргах буюу тус улсыг орхин явах захирамж гаргуулж байгаагүй байх, Монгол улсаас гарах эрхээ хязгаарлуулаагүй байх, өнгө ялгах чадвартай байх (нурууны дисктэй, гарын хуруу дутуу тохиолдолд хэлний шалгалтад орж болох хэдий ч 2 дахь шалгалтад ажил үүрэг гүйцэтгэх чадамжгүй гэж үзэн хасах болно.), мэргэжлийн бус ажилчны E-9, усан онгоцны ажлын Е-10 визээр БНСУ-д 5-аас дээш жил ажиллаагүй байх.

Асуулт 5. Сайн байна уу. Өмнө нь Солонгост ажиллаж байсан тодорхойлолтоо хаанаас авах вэ?

ХХҮЕГ-т хандаж БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг байсан тодорхойлолтоо авах боломжтой.

Асуулт 6. Сайн байна уу? Виз даруулчихсан паспортаа гэмтээчихсэн одоо яах вэ?

Та шинээр паспорт захиална.

Асуулт 7. Сайн байцгаана уу? Гэрээгээр ажиллаж байгаа хүмүүсийн ар гэр үр хүүхдийг нь гаргаж болдог уу? Гаргахгүйгээс болоод салалт их болж байна. Хэрвээ гаргадаг болгочихвол хүмүүс тогтвор суурьшилтай ажил төрлөө сайн хийж харлахгүй.  Гэрээний хугацаа дуусахаар ирдэг болох байх.

БНСУ-ын Хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн яамтай байгуулсан “ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭХ ЗӨВШӨӨРӨЛ ОЛГОХ ТОГТОЛЦОО” -ны дагуу “БНСУ-д гэрээт ажилтан илгээх тухай  харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-ийн хүрээнд Монгол Улсаас гэрээт ажилчдыг илгээсээр байна. Монголын талаас санамж бичгийн өөрчлөлтөд “Гэрээт ажилчид гэр бүлийн гишүүдээ жилд 1 удаа урих эрхээр хангах, гэр бүлийнх нь хамт ажиллуулах” гэсэн саналыг удаа дараа тавьдаг боловч солонгосын талаас татгалзсан хариуг өгсөөр байна. Мөн өндөр дээд хэмжээний уулзалт, айлчлалын үеэр хөдөлмөрийн гэрээт ажилчдад тулгамдаж буй асуудлыг тавьсаар байна. 2017 оны байдлаар БНСУ-д гэрээт ажилчин илгээж буй 15 улсын нийт 270 мянга гаруй гэрээт ажилчид тус улсад ажиллаж амьдарч байна.  Дээрх иргэдийн гэр бүлийн гишүүд нэмэгдвэл энэ тоо 2 дахин өсөж, цаашлаад хууль бусаар ажиллаж, амьдрах иргэдийн тоо өсөх магадлалтай юм. Энэ нь өнөөгийн эдийн засгийн хямралтай, ажилгүйдлийн төвшин өндөр байгаа Солонгос Улсад хүндээр тусах тул солонгосын талаас болгоомжилсоор байна.

Асуулт 8. Визний материал бүрдүүлэх гэсэн юм юу юу шаардлагатай вэ?

Визтэй холбоотой асуудлаар Монгол Улсад суугаа БНСУ-ын ЭСЯ-ны 7007-1030 эсвэл БНСУ-н Виз мэдүүлэг хүлээн авах төлөөлөн гүйцэтгэх байгууллагад хандан мэдээлэл авна уу.