Усны тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1-д зааснаар иргэн нь  тодорхой зориулалт, хугацаа, болзол нөхцөл заасан ус ашиглах зөвшөөрөл, гэрээний үндсэн дээр хууль тогтоомжийн дагуу ус ашиглах эрхтэй.тогтоомжийн дагуу ус ашиглах эрхтэй гэж хуульчилсан.

Усны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.27-д зааснаар “ус ашиглагч” гэж ашиг олох зорилгоор үйлдвэрлэл, үйлчилгээндээ  ус, усан орчин, рашааныг ашиглахыг хэлнэ. 
Мөн хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.28-д зааснаар “ус хэрэглэгч” гэж ашиг олох зорилгогүйгээр унд, ахуйн болон гэр бүл, өрхийн хэрэгцээний мал аж ахуй, газар тариаланд ус, усан орчинг ашигладаг хэрэглэгчийг хэлнэ. Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.13-т зааснаар “хэрэглэгч” гэж цэвэр усаар хангах, хэрэглээнээс гарсан бохир ус татан зайлуулах үйлчилгээгээр үйлчлүүлж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийг хэлнэ.

Ус ашиглагч Усны тухай хуулийн 30 дугаар зүйлд зааснаар  дараах үүргийг хүлээнэ. Үүнд:

 Ус ашиглах зөвшөөрөл, гэрээнд заасан хэмжээнээс хэтрүүлэн ашиглахгүй байх;
Хоногт 50 шоометрээс их ус ашиглагч Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 31.7-д заасны дагуу дотоод хяналтын цэг, техник хэрэгсэлтэй байх ба усны хэрэглээ хариуцсан ус ашиглалтын менежер ажиллуулах;
Хаягдал ус хаях, зайлуулах зөвшөөрөл авах, ашиглалтын явцад гарах бохир усыг хаягдал усны стандартын шаардлагад нийцүүлэн цэвэрлэж, төвлөрсөн ариутгах татуургын сүлжээнд нийлүүлэх, эсхүл шууд зайлуулах;      
 Ус авах цэг, газар доорх усны цооног, шугам хоолой бүрийг тоолууржуулах;ны нөөцийг хомсдох, бохирдохоос хамга
Ус, рашааны нөөц ашигласны болон ус бохирдуулсны төлбөр төлөх;гийлэх зорины сан бүхий газар, усны эх үүсвэрт он
ахРашаан ашиглагч бол дараах үүргийг хүлээнэ. Үүнд:
Рашаан, эрдэст нуур, эмчилгээний шаврын найрлага, чанарын үнэлгээний үзүүлэлтэд горимын ажиглалт хийлгэн баталгаажуулж, рашаан ашиглалтын бүртгэл хөтөлж,  дүн мэдээг сав газрын захиргаанд хүргүүлэх
 Үйл ажиллагаанаас гарах хаягдал ус, рашааныг цэвэрлэх байгууламж барьж ашиглах,  эсхүл зайлуулах цэг тогтоолгох;
Рашааны ордыг бохирдол, хомсдолоос хамгаалах зорилгоор рашааны эрүүл ахуйн болон хориглолтын бүсийн хил, заагийг мэдэгдэхүйцээр тэмдэгжүүлэх, хашиж хамгаалах;
 Ус хэрэглэгч “Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай” хуулийн 15 дугаар зүйлд зааснаар дараахь эрх, үүрэгтэй.
 Энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан гэрээний дагуу цэвэр усаар хангуулах, хэрэглээнээс гарсан бохир усаа хангагчийн шугам сүлжээнд нийлүүлэх, саарал усыг ашиглах;
 Цэвэр усаар хангуулах болон хэрэглээнээс гарсан бохир ус татан зайлуулах талаар гэрээнд заасан нөхцөлийг биелүүлэх;
Цэвэр усаар хангах, бохир ус татан зайлуулах үйлчилгээний төлбөрийг гэрээнд заасан хугацаанд төлөх; ;ы сан бүхий газрын эргээс 50 метрээс доошгүй 
Хангагч үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй тохиолдолд үйлчилгээний төлбөрийг бүрэн буюу зарим хэсгийг нь төлөхөөс татгалзах, хохирлоо нөхөн төлүүлэхээр хангагчаас   нэхэмжлэх; өрний татамд онцгой хамгаалалтын бүс тогтооно. /Усны т 
Ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын талаарх хууль тогтоомж, норм, стандарт, техникийн болон аюулгүй ажиллагааны дүрэм, зааврыг үйл   ажиллагаандаа мөрдөх;ухай хуулийн 22.2.-д/
Хангагчийн төлөөлөгчийг энэ хуулийн 14.1.1-д заасан үйл ажиллагаагаа явуулах нөхцөлөөр хангах;
Хангагчаас цэвэр усаар хангах, хэрэглээнээс гарсан бохир ус татан зайлуулах, саарал усыг ашиглах техникийн нөхцөл авах;мгаалалтын бүсэд барилгаамж       
Өөрийн эзэмшилд байгаа шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжийн бүрэн бүтэн байдлыг хангах, засвар, үйлчилгээг хариуцан гүйцэтгэх;галах, тэсэлгээ хийх, газартариалан эрхлэх, ашигт малтмал хайх, олборлох, Өөрийн эзэмшилд байгаа тоног төхөөрөмж, шугам сүлжээнд гэмтэл учруулсан бол шаардагдах засварыг өөрөө, бололцоогүй бол хангагчаар хийлгэж, гарсан зардлыг төлөх; од огтлох, элс, хайрга, чулуу авах,ргамл
Хангагчаас олгосон техникийн нөхцөл, зөвшөөрөл, батлагдсан зураг төслийн дагуу өөрийн эзэмшлийн шугамаас бусад хэрэглэгчийг холбуулах;онхөдөөахуйнүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цэг байгуулахыг
Энэ хуулийн 15.1.10-т заасны дагуу бусдад цэвэр ус түгээх, тэдгээрийн    хэрэглээнээс гарсан бохир ус татан зайлуулах нөхцөлд хангагч байгууллагаас үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг Зохицуулах зөвлөлийн        баталсан хэмжээнд авах;иглоно. /Усны тухай хуулийн 22.2.1.-д/
Өөрийн эзэмшлийн шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжид гарсан болон гарч болох осол, гэмтлийн талаар хангагчид мэдээлэх, шаардлагатай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх, усны хэмжих, хянах хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдлыг хариуцах;
Усны хэрэглээний төлбөрөө тоолуурын заалтаар тооцож төлөх;
Усны тухай хуулийн 22 дугаар зүйлээр усны нөөцийг хамгаалах талаар онцгой ба энгийн хамгаалалтын бүс, эрүүл ахуйн бүсийг тогтоосон ба эдгээр бүсэд  тодорхой үйл ажиллагаа явуулахыг хориглосныг иргэд анхаарах шаардлагатай. 
Тухайн бүсийг Усны тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.4-т зааснаар байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас тогтооно. 
Бүсийн дэглэмийг байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд болон барилга, хот байгуулалтын сайдын хамтарсан 2015 оны А-230/127 дугаар тушаалаар баталсан журмаар зохицуулна. 
 

Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Усны газар нь дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

Үйл ажиллагааны гол зорилт:

Агентлагийн үйл ажиллагааны стратегийн зорилт тус бүрийн хүрээнд тэдгээрийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн дор дурдсан үйл ажиллагааны гол зорилтыг хэрэгжүүлнэ:

2.5.1 Үйл ажиллагааны стратегийн 1 дүгээр зорилтын хүрээнд:

Усны нөөцийг судалж тогтоох, усны нөөц, түүний сав газрыг хамгаалах, нөхөн сэргээх, бохирдохоос урьдчилан сэргийлэх, усны сав газрын менежментийн тогтолцоог бэхжүүлэх
2.5.1.1 Усны хайгуул, зураг төсөл, судалгааны төлөвлөгөө боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хайгуул судалгааны ажлын явцад хяналт тавих
2.5.1.2 Улсын усны нөөцийн нэгдсэн менежментмйн төлөвлөгөөний төсөл боловсруулах, уг төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулах
2.5.1.3 Гадаргын усны нөөцийг хомсдох бохирдохоос хамгаалах хууль эрх зүйн орчинг хэрэгжүүлэх, хяналт тавих.
2.5.1.4 Усны сан бүхий газар, хүн амын ус хангамжийн эх үүсвэрийн онцгой болон энгийн хамгаалалтын бүсийн дэглэмийг мөрдүүлэх, хэрэгжилтэнд хяналт тавих
2.5.1.5 Усны нөөц, горим, чанарын төлөв байдал, өөрчлөлтөд байнгын ажиглалт, хэмжилт, судалгаа шинжилгээ хийж, үнэлгээ өгөх, мэдээллээр хангах зорилго бүхий усны хяналт-шинжилгээний нэгдсэн сүлжээг зохион байгуулж ажиллуулах
2.5.1.6 Улсын усны мэдээллийн санг бүрдүүлж хөтлөх, усны төлөв байдлын тайланг гаргах, иргэн хуулийн этгээдийг мэдээллээр хангах

2.5.2 Үйл ажиллагааны стратегийн 2 дугаар зорилтын хүрээнд:

Усны нөөц, түүнийг зохистой ашиглах усны талаарх хууль тогтоомж, бодлогыг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, зохицуулах, мэргэжил, арга зүйгээр хангах:
2.5.2.1 Ус ашиглуулах болон усаар хангагч байгууллагад дүгнэлт гаргах, ус ашиглалтын мэдээ тайлагнах
2.5.2.2 Сав газрын захиргаа, аймаг нийслэлийн байгаль орчны газрын гаргасан ус ашиглуулах дүгнэлт, зөвшөөрөл, гэрээний биелэлтэд хяналт тавих
2.5.2.3 Голын голдирлыг өөрчлөх, урсцад тохируулга хийх, усны барилга байгууламж барих, усны сан бүхий газрын ашиглалт зэрэг судалгаа, зураг төсөлд дүгнэлт гаргах.

2.5.3 Үйл ажиллагааны стратегийн 3 дугаар зорилтын хүрээнд:

Хаягдал усыг цэвэрлэж дахин ашиглах, эргүүлэн ашиглах бодлогыг дэмжих, үр ашигтай хэрэглээг төлөвшүүлэх
2.5.3.1 Ус бохирдуулсны төлбөрийн тухай хуулийг хэрэгжүүлэх, зохион байгуулах, мэдээ тайлан гаргах
2.5.3.2 Ус хэмнэх, хаягдал усыг цэвэрлэх, дахин ашиглах техникийн нөхцөл, стандартын хэрэгжилтэд хяналт тавих
2.5.3.3 Хоногт 50 шоометрээс их, эсхүл аюултай бохирдуулах бодис агуулсан хаягдал ус гаргадаг ус бохирдуулагчид дүгнэлт гаргах.

2.5.4 Үйл ажиллагааны стратегийн 4 дүгээр зорилтын хүрээнд

Салбарыг нэгдсэн удирдлага, зохион байгуулалтаар хангах, үйл ажиллагааны менежментийг боловсронгуй болгох, боловсон хүчний чадавхыг бэхжүүлэх, гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, санхүү, хөрөнгө оруулалтыг төлөвлөж хэрэгжүүлэх, төсвийн санхүүжилтийг үр ашигтай зарцуулна.
2.5.4.1 Салбарын удирдлагын манлайллыг хангах, нэгдсэн удирдлага, зохион байгууллтаар хангах, дотоод хяналт шинжилгээ үнэлгээ хийх
2.5.4.2 Санхүү, хөрөнгө оруулалтын төсвийн төсөл боловсруулах хэрэгжүүлэх
2.5.4.3 Үйл ажиллагааны менежментийг боловсронгуй болгох, хүний нөөцийн хэрэгцээг тодорхойлох, чадавхыг бэхжүүлэх

2.6 Үйл ажиллагааны зорилт

Агентлагийн үйл ажиллагаа зорилт тус бүрийн хүрээнд тэдгээрийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааны зорилтыг тус агентлаг тодорхойлж, зохион байгуулалтын бүтцийн нэгжийн үндсэн үүрэг, чиг үүрэг болон албан хаагчдын албан тушаалын тодорхойлолтод нарийвчлан тусгах замаар хэрэгжүүлнэ.

2. Мөн усны тухай хуульд Ус сувгийн удирдах газар хяналт тавина. 

Хаяг: Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, 3-р хороо, Токиогийн гудамж-5, Ус сувгийн удирдах газар                                                                                                          Цагийн хуваарь: Даваа-Баасан 9.00 am - 18.30 pm  Бямба, Ням: Амарна. 

Дуудлагын нэгдсэн төвийн утас:70157066, 70157016

7 хоногын турш 24 цагаар нээлттэй утсаар санал гомдол хүлээн авч байна 

Email: usug1959@gmail.com

Ус хэрэглэгч зөвшөөрөл авахдаа аймаг, нийслэлийн байгаль орчны албанд өргөдөл гаргана..ыг байгаль орчны болон газрын харилцааны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батлах бөгөөд энэ журмаар онцгой бӨргөдөлд дараах мэдээллийн тусгана. Үүнд:.Үүнд:энгийн хамгаалалтын, эрүүл ахуйн б
Ус хэрэглэх зориулалт, тоо хэмжээ; йн зааг, бүсэд мөрдөх дэглэмийг тогтооно. /Усны тухай хуулийн 2
Газар өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрхийн бичгийн хуулбар;
Худгийн мэдээлэл;
Иргэнийус ашиглах хүсэлтийг дараах байгууллага хүлээн авч эрх хэмжээний хүрээнд дүгнэлт гаргана. Үүнд: хоногт 100 шоометрээс их ус ашиглах, эрчим хүч, усан тээврийн зориулалтаар ашиглуулах дүгнэлтийг байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, 50-100 шоометр ус болон усан орчин ашиглуулах дүгнэлтийг сав газрын захиргаа, 50 шоометр хүртэлх ус ашиглуулах, хурын ус хуримтлуулж, хөв, цөөрөм байгуулах, суваг, шуудуу татах дүгнэлтийг аймаг, нийслэлийн байгаль орчны алба тус тус гаргана.

                Ус ашиглах хүсэлтэд дараах  бичиг баримтыг хавсаргана. Үүнд:
Ашиглах усны эх үүсвэр, эсхүл рашааны эх булаг, түүний байршлыг харуулсан зураг;
Рашааны нөөц, чанар, найрлагыг тогтоосон хайгуул, судалгааны тайлан, ашиглах боломжит нөөцийн талаарх дүгнэлт;
Хоногт ашиглах усны хэмжээ, зориулалт;
Барилга  байгууламжийн зураг, төсөл;
Үйлдвэрлэлийн хүчин чадал, техник, эдийн засгийн үзүүлэлт;
Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын  үнэлгээний тайлан, дүгнэлт.

Рашаан ашиглах хүсэлт гаргахад дээрх бичиг баримтаас гадна дараах бичиг баримтыг нэмж хавсаргана. Үүнд:
Усны мэргэжлийн байгууллагаар тогтоолгож, энэ хуулийн 4.5-д заасан усны нөөцийн зөвлөлөөр баталгаажуулсан рашааны хязгаарлалтын бүсийн зураг;
Эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын дүгнэлт;
Рашааныг хамгаалах, ашиглах төсөл;

                                                ХҮСЭЛТИЙГ ШИЙДВЭРЛЭХ
Усны тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.4-т заасан төрийн захиргааны төв байгууллага, сав газрын захиргаа, аймаг, нийслэлийн байгаль орчны албаны дүгнэлтийг үндэслэн:
  Сав газрын захиргаа                   Аймаг, нийслэлийн         Сум, дүүргийн Засаг дарга
   байгаль орчны алба     
 хоногт 100 шоометрээс                 хоногт  50-100 шоометр        хоногт 50 шоо

       их ус ашиглахад                           ус ашиглахад                         ус ашиглахад
Ус ашиглах хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш ажлын 15 хоногийн дотор дүгнэлт гаргах ба уг дүгнэлтийг үндэслэн дээрх хэмжээгээр дээрх байгууллагаас ус ашиглах зөвшөөрлийг олгож, усны мэдээллийн санд бүртгэнэ. 
Ус ашиглах зөвшөөрлийг үндэслэн ус ашиглах эрхийн бичиг олгож, гэрээ байгуулснаар иргэнний ус ашиглах эрх үүснэ. 
Ус ашиглах гэрээний загварыг Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдын 2013 оны А-367 тоот тушаал болон ус ашиглах эрхийн бичгийн загварыг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2018 оны А/376 тоот тушаалаар тус тус баталсан.  
Иргэндус ашиглах зөвшөөрлийг 10 хүртэл жилийн хугацаагаар олгож, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ирсэн бол ус ашиглагчийн эрхийг тухай бүр 5 хүртэл жилээр сунгана.

ГОМДОЛ МАРГААНЫГ ШИЙДВЭРЛЭХ

Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас байгуулсан  Сав газар Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.9-т зааснаар ус ашиглах, хаягдал ус зайлуулах шаардлагыг зөрчсөн иргэний ус ашиглах, хаягдал ус зайлуулах эрхийг цуцлах дүгнэлт гаргах, байгальд учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргах бүрэн эрхтэй. 
Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай хуулийн харилцаанд     хангагч, хэрэглэгчийн хооронд үүссэн маргааныг хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалт, үйлчилгээг зохицуулах чиг үүрэгтэй Зохицуулах зөвлөл шийдвэрлэнэ. 

  ХЯНАЛТ ТАВИХ

Усны тухай хуулиар Засаг дарга дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
Усны тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.2-т зааснаар иргэнтэй байгуулсан  рашааныг  ашиглуулах гэрээний биелэлтэд сум, дүүргийн Засаг дарга хяналт тавих;
Усны тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.3-т зааснаар нутаг дэвсгэртээ байгаа уст     цэгийн ашиглалт, хамгаалалт, эзэмшилтэд баг, хорооны Засаг дарга хяналт тавина. 

Усны тухай хуулиар аймаг, нийслэлийн байгаль орчны алба дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Үүнд: 
Усны тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1-т зааснаар усны тухай хууль тогтоомжийн биелэлтийн явцад хяналт тавьж, үр дүнг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад тайлагнах;
Мөн хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.3-т зааснаар усны нөөцийг хамгаалах, зохистой ашиглах, усан орчинг нөхөн сэргээх, ус хангамж, ариутгах татуургын болон хаягдал ус зайлуулах үйл ажиллагаанд хяналт тавина.;

Усны тухай хуулиар Сав газрын зөвлөл дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
“Усны тухай” хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.4.4-т зааснаар Сав газрын зөвлөл   ус ашиглагчийн байгуулсан  гэрээ болон “Усны тухай” хуулиар хүлээсэн ус үүргээ бүрэн гүйцэд хангаж байгаа эсэхэд хяналт тавих;
Мөн хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.4.6-д зааснаар усны сан бүхий газар, усны эх үүсвэрийн онцгой болон энгийн хамгаалалт, эрүүл ахуйн бүсийн дэглэмийн мөрдөлтөд хяналт тавина.
 Усны тухай хуулиар сум, дүүргийн байгаль хамгаалагч дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Үүнд:Усны тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1.1-т зааснаар хариуцсан нутаг дэвсгэртээ     усны тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавьж, гарсан зөрчлийг арилгах арга хэмжээ авна. 

Асуулт 1. Ус ашиглах гэрээг хэдэн жилийн хугацаатай хийж болох вэ?

Уг гэрээг 40 хүртэл жилийн хугацаагаар байгуулж болох бөгөөд нэг удаад сунгах хугацаа нь 20 жилээс илүүгүй байна.

Асуулт 2. Ус ашигласны төлбөрөөс ямар тохиолдолд чөлөөлөх вэ?

Дараах зориулалтаар усыг ашигласан бол төлбөрөөс чөлөөлнө:
1.    хүн амын унд, ахуйн хэрэгцээнд болон бэлчээрийн мал, амьтан, өрхийн хүнсний ногооны талбайг ашиглах
2.    түймэр унтраах болон байгалийн бусад гамшигтай тэмцэх
3.    усыг үйлдвэрлэлийн технологийн хэрэгцээнд эргүүлэн ашигласан.