Энэхүү харилцааг Гаалийн тухай хууль болон бусад холбогдох хуулиуд, Засгийн газрын тогтоолд зохицуулсан байдаг. Улсын Их Хурал улсын хилээр оруулах, гаргахыг хориглох барааны, Засгийн газар тарифын бус хязгаарлалттай нэвтрүүлэх барааны жагсаалтыг тухайн барааны ангиллын кодыг Барааг тодорхойлох, кодлох уялдуулсан системийн дагуу зааж тус тус батална.

Зорчигч гаалийн байгууллагад мэдүүлэлгүй, хориглосон, хязгаарласан барааг улсын хилээр хууль бусаар нэвтрүүлэхийг завдсан бол Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн 18 дугаар зүйлд заасны дагуу арван мянган нэгжээс дөчин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэдэг.

Түүнчлэн Зөрчлийн хуулийн 11.21 дүгээр зүйлийн 11 дахь заалтыг үндэслэн тухайн зөрчилд холбогдох барааг хурааж, эсхүл үнийг гаргуулан авч, хувь хүн, хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын дүнгийн 50 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгодог.

Мөн улсын хилээр бараа нэвтрүүлж буй зорчигч нь татвар төлөхөөс зайлсхийсэн болон зайлсхийхийг завдсан бол татварын дүнгийн 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох арга хэмжээг авдаг.

МОНГОЛ УЛСЫН ХИЛЭЭР НЭВТРҮҮЛЭХИЙГ ХОРИГЛОХ БҮЛЭГ БАРААНЫ ЖАГСААЛТ

МОНГОЛ УЛСЫН ХИЛЭЭР ТАРИФЫН БУС ХЯЗГААРЛАЛТТАЙ НЭВТРҮҮЛЭХ БАРААНЫ БҮЛЭГ ЖАГСААЛТ

 Таны судалсан байвал зохих хууль болон бусад эрх зүйн актууд:

• Гаалийн тухай хууль (2008 он) ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Зорчигчийн гаалийн мэдүүлэг (2019 он) ЭНД дарж үзнэ үү.
• Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон барааны кодлосон жагсаалтад нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай (2014 он) ЭНД дарж үзнэ үү.
• Улсын хилээр лицензтэй нэвтрүүлэх кодлосон барааны жагсаалт (2002) он ЭНД дарж үзнэ үү.
• Улсын хилээр төрийн хяналтын дор нэвтрүүлэх бараанд экспорт, импортын лиценз олгох журам (2002 он) ЭНД дарж үзнэ үү.
• Зарим барааг экспортод гаргах журмын тухай (1992 он) ЭНД дарж үзнэ үү.

Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэх хориотой бараатай холбогдох асуудлыг гаалийн хяналт шалгалтын газар гаалийн улсын байцаагч шийдвэрлэнэ.

• Улсын хилээр оруулахыг хориглосон барааг гаалийн нутаг дэвсгэрт оруулахгүй.
• Улсын хилээр оруулахыг хориглосон барааг гаалийн нутаг дэвсгэрт оруулсан бол нэн даруй буцаан гаргах ба ийнхүү гаргах боломжгүй бол гаалийн хяналтын бүс, эсхүл түр агуулахад 3 хүртэл хоног хадгалах бөгөөд энэ хугацаанд иргэн, хуулийн этгээд бараагаа буцаан гаргаагүй бол гаалийн байгууллага бараа устгах горимын дагуу арга хэмжээг авна. Дээрх үйл ажиллагаатай холбогдон гарах зардлыг тухайн иргэн, хуулийн этгээд хариуцна.
• Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосноос бусад тарифын бус хязгаарлалттай барааг хууль тогтоомж, олон улсын гэрээнд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангасан тохиолдолд гаалийн хилээр нэвтрүүлнэ.
• Улсын хилээр гаргахыг хориглосон барааг гаалийн нутаг дэвсгэрээс гаргахгүй.
• Олон улсын гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон барааг гаалийн нутаг дэвсгэрээр дамжуулан өнгөрүүлэхгүй.
• Гаалийн удирдах төв байгууллага бараа, тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх хилийн боомт, гаалийн байгууллагын байршил, тэдгээрийн ажиллах цагийн хуваарийг болон гаалийн хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон, хязгаарласан барааны тухай нийтэд мэдээлнэ.

Гаалийн байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрт холбогдох гомдлыг мэдүүлэгч тухайн шийдвэрийг хүлээн авснаас, эсхүл мэдсэнээс хойш 30 хоногийн дотор гаргаж болно.

Мэдүүлэгч нь өөрийнхөө эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчигдөн гэж үзвэл гаалийн байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрт гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мэдүүлэгч гомдлоо дараах журмаар гаргана:

• Гаалийн улсын байцаагчийн шийдвэрт гаргах гомдлыг тухайн гаалийн байгууллагын дарга, эрхлэгчид;
• Гаалийн байгууллагын дарга, эрхлэгчийн шийдвэрт гаргах гомдлыг холбогдох дээд шатны байгууллага, албан тушаалтанд;
• Гомдлыг хянан шийдвэрлэсэн дээд шатны байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шүүхэд гаргана.

Дэлхийн олон улс орны практикаас үзэхэд доорх нэр төрлийн барааг улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон бараанд тооцож байна. Үүнд:

1. Мансууруулах бодис, хар тамхи, тэдгээрийг үйлдвэрлэх, хэрэглэхэд зориулсан багаж, хэрэгсэл, химийн угтвар бодисууд, мансууруулах ургамал.
2. Химийн зэвсэг үйлдвэрлэх, нөөцлөх, хэрэгслэхийг хориглох, тэдгээрийг устгах тухай олон улсын конвенцид орсон 66 нэрийн химийн бодис.
3. Химийн зэвсгийн зориулалттай химийн хорт бодис түүний хаягдал.
4. Цөмийн зэвсгийн гаралтай тусгай ангиллын цацраг идэвхит бодис, түүний хаягдал.
5. Аюултай хог хаягдал.
6. ДОХ өвчний халдваргүй нь баталгаажаагүй цус, цусны бүтээгдэхүүн, эрхтэн.
7. Цэрэг дайны зориулалттай зэр зэвсэг, тэсэрч дэлбэрэх бодис.
8. Хүүхэд, эмэгтэйчүүд, боолын худалдаа.
9. Зэрлэг амьтан ба ургамлын аймгийн ховордсон зүйлийг олон улсын хэмжээнд худалдаалах тухай Вашингтоны конвенц буюу CITES /1975 онд батлагдсан, 150 гаруй орон элссэн, Монгол Улс 1996 онд элссэн/-ийн нэгдүгээр хавсралтад орж арилжаалахыг хориглосон амьтад: Хулан, тахь, хүрэн баавгай, мазаалай, голын халиу, цоохор ирвэс, борцгор хотон, дорнын өрөвтас, ханбүргэд, цагаан сүүлт нөмрөг, цагаан шонхор, цагаан тогоруу, цэн тогоруу, жороо тоодог, реликт цахлай.
10. Спирт зэрэг болно.

Зорчигчийн гаалийн мэдүүлэгт:

ЗОРЧИГЧИЙН АНХААРАЛ-д  хэсэгт

1. Зорчигч та доор дурьдсан бараатай бол энэ мэдүүлгийг бөглөж, улаан гарцаар нэвтэрнэ.
2. 16 нас хүрээгүй зорчигчийн барааг эцэг эх, асран хамгаалагчийн гаалийн   мэдүүлэгт бичнэ.
3. Бусдад дамжуулах бараа нь зорчигчийн бараанд тооцогдоно.
4. Зорчигч дараах тоо хэмжээ бүхий барааг гаалийн болон бусад татваргүйгээр гаалийн хилээр нэвтрүүлэх эрхтэй : Архи, дарс тус бүр 2 литр, пиво 3 литр, янжуур 200 ш, сигар навчин тамхи 50 ш, задгай тамхи 250 граммаас илүүгүй.
5. 18 нас хүрээгүй зорчигчид согтууруулах ундаа, тамхи нэвтрүүлэхийг зөвшөөрөхгүй.
6. Зорчигч энэ мэдүүлгийн 2 болон 4-т дурдсан барааг мэдүүлсэн бол 2 хувь бичнэ.
7. Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон, тарифын болон тарифын бус хязгаарлалттай барааг худал, эсхүл дутуу мэдүүлсэн, огт мэдүүлэхгүй хууль бусаар гаалийн хилээр нэвтрүүлсэн, эсхүл нэвтрүүлэхийг завдсан тохиолдолд холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу хариуцлага хүлээнэ.

Хориглосон бараа:

1. Мансууруулах бодис, тэдгээрийг хэрэглэх, үйлдвэрлэхэд зориулсан багаж хэрэгсэл, мансууруулах ургамал нэвтрүүлэх;
2. Садар самууныг сурталчилсан хэвлэл, ном зохиол, кино, дүрс бичлэг, зураг болон бусад зүйл нэвтрүүлэх;
3. Зөвшөөрөлгүй химийн хорт болон аюултай бодис, эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, донорын цус, эд эрхтэн, өвчин үүсгэгч нян нэвтрүүлэх;
4. Түүх соёлын хосгүй үнэт зүйл гаргах;
5. Ховордсон амьтан, ургамал, тэдгээрийн эд зүйл хууль бусаар нэвтрүүлэх.

Зорчигчийн эмчилгээнд зориулсан эм тариа:

• Зорчигчийн хувийн эмчилгээнд хэрэглэх эмийг эмнэлгийн байгууллагын магадлагааг үндэслэн, зөвшөөрөгдсөн тоо, хэмжээгээр хилээр нэвтрэх зөвшөөрөл олгоно. Монгол Улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдээгүй, нэр хаяг нь тодорхой бус, стандартын дагуу савлаагүй эм, эмийн зүйлийг хилээр нэвтрүүлдэггүй.

Асуулт 1. Зорчигч ямар тохиолдолд зорчигчийн гаалийн мэдүүлэг бичиж улаан гарцаар нэвтрэх вэ?

• Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон, хязгаарласан бараатай бол;
• Гаалийн болон бусад татвар төлөх бараатай бол;
• Биеэс тусдаа явуулсан ачаатай бол;
• Гуравдагч этгээдэд дамжуулах бараатай бол;
• 5000 ам доллараас дээш хэмжээний үндэсний болон гадаадын валюттай бол зорчигчийн гаалийн мэдүүлэг бичиж улаан гарцаар нэвтэрнэ.

Асуулт 2. Хориглосон, хязгаарласан барааг хууль бусаар гаалийн хилээр оруулах, гаргах, дамжин өнгөрүүлэхэд ямар хариуцлага хүлээх вэ?

Хэрэв хориглосон бараа буюу тарифын бус хязгаарлалт тогтоосон барааг гаалийн мэдүүлэгт бичээгүй орхих, эсхүл худал бичих, гаалийн хяналтаас гадуур, хилийн боомтгүй газраар нэвтрүүлэх, гаалийн шалгалтаас нуун далдлах, барааны нэр төрөл, хэлбэр дүрс, баглаа боодлыг өөрчлөх, гаалийн бичиг баримтыг засварлах, хуурамчаар үйлдэх зэрэг аргаар гаалийн хилээр хууль бусаар оруулсан, гаргасан, дамжин өнгөрүүлсэн, эсхүл тийнхүү оруулсан, гаргасан, дамжин өнгөрүүлэхийг завдсан бол иргэнийг 30000-50000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 150000-250000 төгрөгөөр торгож, тухайн зөрчилд холбогдох барааг хураах, эсхүл үнийг гаргуулж улсын төсөвт төвлөрүүлнэ.

Асуулт 3. Улс хоорондын шуудангийн илгээмжээр монгол улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон барааг илгээж болох уу?

Дараах бараа, эд зүйлийг улс хоорондын шуудангийн илгээмжээр илгээхийг хориглоно:

• Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон бараа;
• Үндэсний болон гадаад валют, үнэт цаас;
• ариутгал хийгдээгүй хуучин гутал, хувцас, цагаан хэрэглэл;
• цацраг идэвхт бодис, химийн хорт болон аюултай бодис, тэсэрч дэлбэрэх бодис зэрэг аюултай бараа;
• амархан муудах, гэмтэх хадгалалтын онцгой нөхцөл шаардсан бараа;
• хуулиар хориглосон бусад бараа.

Улс хоорондын шуудангийн илгээмжид гаалийн байгууллага гаалийн түргэвчилсан бүрдүүлэлт хийнэ.
Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх шуудангийн илгээмжид гаалийн байгууллага хяналт тавих бөгөөд гаалийн бүрдүүлэлт хийхгүй.

Асуулт 4. Гаалийн байгууллагын хяналт, бүрдүүлэлтийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд мөрдөгдөж буй Монгол улсын элсэн орсон ямар олон улсын гэрээ конвенц байх вэ?

• Түр хугацаагаар оруулах тухай конвенц
• ТИР конвенц
• Женевийн конвенц гэх мэт.

Асуулт 5. Хилээр нэвтрүүлэх эд зүйлсийн талаар зорчигч бүрийн мэдвэл зохих зүйлс юу вэ?

Хориглосон бараа: Мансууруулах бодис, тэдгээрийг хэрэглэх, үйлдвэрлэхэд зориулсан багаж хэрэгсэллийг оруулж гаргах, мансууруулах ургамал, судалгаа шинжилгээний зориулалтаас бусад этилийн спиртыг оруулах, Пиво ундааны хаягдал лаазнаас бусад хаягдал хар болон өнгөт төмөрлөг /ширэм, төмөр, ган, зэс, гууль, хөнгөн цагаан, тэдгээрийн хайлш/, цутгамал болон анхдагч бусад хэлбэртэй хар болон өнгөт төмөрлөг, зориулалтын дагуу ашиглагдахгүй байгаа хар болон өнгөт төмөрлөгөөр хийсэн сэлбэг, бүтээгдэхүүнийг гаргахыг хориглоно. Эмчилгээний зориулалтаар хилээр оруулж ирэх мансууруулах бодис, ургамлыг эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын тодорхойлолтоор хил нэвтрүүлдэг.

Хязгаарласан бараа: Ураны хүдэр ба түүний баяжмалыг гаргах, онцгой хортой химийн бодис, Зайлшгүй хяналтад байх эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх зориулалттай эд эрхтэн, донорын цус, буу, зэр зэвсэг, байлдааны хэрэгсэл, техник, тэдгээрийн эд анги, тоног хэрэглэл, тэсрэх бодисыг оруулж гаргах, Түүх соёлын хосгүй үнэт дурсгалт зүйлийг түр гаргах, Ердийн түүх соёлын зүйл, амьтан, ургамал,эрдэс судлал, анатоми, археологи палеон-тологи, угсаатны зүй болон зоос судлалын чиглэлийн олдвор болон цуглуулга, Үржлийн мал, Ан амьтан, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, ан амьтны холбогдолтой судалгааны ажлын сорьц, дээж Мал, амьтны үр хөврөл, бичил биетний өсгөвөрийг гаргах тохиолдолд эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрлийг зайлшгүй авах шаардлагатай.