Манай Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар хүн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй.

Хог хаягдлын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд зааснаар Хог хаягдлын талаар иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь дараахь эрх, үүрэгтэй.

Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага дараахь эрх эдэлнэ:

• Хог хаягдлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдийн талаар төрийн болон нутгийн захиргааны байгууллагад мэдээлэх, хариуцлага хүлээлгэхийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас шаардах;
• Хог хаягдлын талаар мэргэжлийн байгууллагаас арга зүйн туслалцаа, зөвлөгөө авах.

Хог хаягдлын талаар иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага дараахь үүрэг хүлээнэ:

• Энгийн хог хаягдлыг цэвэрлэх, ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах журмын дагуу энгийн хог хаягдлаа ангилан ялгах.
• Нийтийн эдэлбэр газар байршуулах хогийн сав нь дараах шаардлагыг хангасан байх ёстой.Үүнд:
  • хог хаягдлыг ангилах, ачих, цуглуулах технологид нийцсэн;
  • галд тэсвэртэй материалаар хийгдсэн;
  • хог хаягдал салхиар тархах, хур тунадасны ус хуримтлагдах, шүүрэл ялгарахаас сэргийлсэн.
• Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хог хаягдал цуглуулах, тээвэрлэх эрх бүхий иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай хог тээврийн үйлчилгээний гэрээ байгуулах;
• Хог хаягдлаа зориулалтын хогийн сав болон цэгт хаях эсхүл хог хаягдал цуглуулж тээвэрлэх эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх
• Үүссэн аюултай хог хаягдлаа эрх бүхий байгууллагад, эсхүл тогтоосон тусгай цэгт хүлээлгэн өгөх;
• Нийтийг хамарсан цэвэрлэгээ, иргэдийн бүлгээс зохион байгуулсан үйл ажиллагаанд оролцох;
• Хог хаягдлын үйлчилгээний хураамжийг тогтоосон хугацаанд төлөх. 
• Хог хаягдлыг бууруулах, ангилах, дахин ашиглах, зүй зохистой хаях дадал зуршлыг хэвшүүлэх;
• Эзэмшлийн барилга, байгууламжийн гадна хана, хашаа, хайсан дээр хог хаягдал болохоор зар сурталчилгаа байршуулахгүй байх
• Нутаг дэвсгэрийнхээ нийтийн эдэлбэрийн 50 метр хүртэлх газрын хог хаягдал, цас, мөсийг хариуцан цэвэрлэх
• Барилга барих, буулгах, засварлах үйл ажиллагаанаас гарах хог хаягдлыг цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, устгах, булшлах эрх бүхий иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад шилжүүлж, үйлчилгээний хөлсийг хариуцах;
• Хог хаягдлын талаархи сургалтад хамрагдаж, мэдлэгээ дээшлүүлэх;
• хамгийн боломжит арга технологи, байгаль орчинд ээлтэй арга ажиллагааг нэвтрүүлэх замаар хог хаягдлаас хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах;
• Хог хаягдлын талаархи хууль тогтоомж, стандартын шаардлагыг хангаж ажиллах;

Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад хог хаягдалтай холбоотой дараахь үйл ажиллагааг хориглоно:

• Хог хаягдлыг дэд бүтцийн шугам хоолойд хаях;
• Нийтийн эдэлбэр газар, ногоон бүс, үерийн далан сувагт хог хаягдал хаях;
• Хог хаягдлыг ил задгай шатаах;
• Гэрийн болон нам даралтын зууханд нийлэг материалтай хог хаягдлыг шатаах;
• Хог хаягдлыг хогийн сав болон тогтоосон цэгээс бусад газарт хаях;
• Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хөрс бохирдуулагч жорлон байгуулах;
• нийтийн эзэмшлийн эд хөрөнгө дээр зар сурталчилгаа байршуулах, шашны болон зан үйлийн эд зүйлс тавьж хог хаягдал үүсгэх.

Хууль зөрчвөл

Зөрчлийн тухай хуулийн 5.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Олон нийтийн газар, авто зам, орон сууцны орчны газар, гудамж, талбайд бие зассан, эсхүл нус, цэр, тамхины иш, хог хаясан бол хүнийг арван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.

 Таны судалсан байвал зохих хууль болон бусад эрх зүйн актууд:

• Монгол Улсын Үндсэн хууль/1992 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Хог хаягдлын тухай хууль /2017/ ЭНД  дарж үзнэ үү.
• Байгаль орчны хамгаалах тухай хууль ЭНД дарж үзнэ үү.
• Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хууль /2012 он/ ЭНД дарж үзнэ үү
• Эрүүл ахуйн тухай хууль /2016 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Энгийн хог хаягдлын норматив хэмжээг тогтоох аргачлал /2017 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү
• Хог хаягдлыг байгаль орчинд халгүй аргаар зайлуулах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө /2001 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Аюултай хог хаягдлыг хил дамжуулан тээвэрлэх, зайлуулахад хяналт тавих тухай базелийн конвенц ЭНД дарж үзнэ үү.
• Хог хаягдлын үйлчилгээний хураамжийн хэмжээг тооцох аргачлал /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Эх үүсвэрээс гарах хог хаягдлын кодчилсон жагсаалт, тэдгээрийн зэрэглэл /2017 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Хог хаягдлын улсын мэдээллийн нэгдсэн сангийн тогтолцоо, бүрдэл болон мэдээлэл төвлөрүүлэх журам /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Аюултай хог хаягдлыг түр хадгалах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, устгах болон бүртгэх, тайлагнах журам /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Аюултай хог хаягдлын жагсаалт /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Энгийн хог хаягдлыг цэвэрлэх, цуглуулах, тээвэрлэх, булшлах зардлын нэгж тарифыг тооцох аргачлал /2018 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.
• Хог хаягдлын менежментийг сайжруулах үндэсний хөтөлбөр /2014 он/ ЭНД дарж үзнэ үү.

Хог хаягдлын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд зааснаар хог хаягдалтай холбогдох үйл ажиллагаанд дараах этгээд хяналт тавина. Үүнд:

• Хог хаягдлын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага, бүх шатны Засаг дарга, цагдаа, хог хаягдлын олон нийтийн байцаагч болон хууль тогтоомжоор эрх олгогдсон албан тушаалтан хяналт тавина.
• Хог хаягдлын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд олон нийтийн хяналтыг төрийн бус байгууллага, иргэдийн бүлэг, иргэн тавина.
• Аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлага хог хаягдлын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавина.

ХУУЛЬ ЗӨРЧВӨЛ

Зөрчлийн тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 7 дахь хэсэгт зааснаар Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хог хаягдлын талаар хуульд заасан:

• энгийн хог хаягдлаа ангилан ялгах;
• хог хаягдлаа зориулалтын хогийн сав болон цэгт хаях, эсхүл хог хаягдал цуглуулж тээвэрлэх эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх;
• үүссэн аюултай хог хаягдлаа эрх бүхий байгууллагад, эсхүл тогтоосон тусгай цэгт хүлээлгэн өгөх;
• хог хаягдлын үйлчилгээний хураамжийг тогтоосон хугацаанд төлөх;
• эзэмшлийн барилга, байгууламжийн гадна хана, хашаа, хайсан дээр хог хаягдал болохоор зар сурталчилгаа байршуулахгүй байх;
• нутаг дэвсгэрийн аж ахуйн нэгж, байгууллагын хог хаягдал, цас, мөсийг хариуцан цэвэрлэх 50 метр хүртэлх нийтийн эдэлбэр газрын хог хаягдал, цас, мөсийг цэвэрлэх;
• барилга барих, буулгах, засварлах үйл ажиллагаанаас гарах хог хаягдлыг цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, устгах, булшлах эрх бүхий иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад шилжүүлж, үйлчилгээний хөлсийг хариуцах үүргээ биелүүлээгүй бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг гучин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг гурван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
• Хог хаягдлыг дэд бүтцийн шугам хоолой, эсхүл нийтийн эдэлбэр газар, ногоон бүс, үерийн далан сувагт хаясан бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
• Хог хаягдлыг ил задгай шатаасан, эсхүл гэрийн болон нам даралтын зууханд нийлэг материалтай хог хаягдлыг шатаасан бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
• Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хөрс бохирдуулагч жорлон байгуулсан нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хуулийн этгээдийг хоёр зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.
• Нийтийн эзэмшлийн эд хөрөнгө дээр зар сурталчилгаа байршуулсан, шашны болон зан үйлийн эд зүйлс тавьж хог хаягдал үүсгэсэн бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.

Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь Хог хаягдлын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх хэсэгт зааснаар Хог хаягдлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдийн талаар төрийн болон нутгийн захиргааны байгууллагад мэдээлэх, хариуцлага хүлээлгэхийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас шаардах эрхтэй гэж заасан байдаг.

Хог хаягдлын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага, бүх шатны Засаг дарга, цагдаа, хог хаягдлын олон нийтийн байцаагч болон хууль тогтоомжоор эрх олгогдсон албан тушаалтан хяналт тавина.

Дээрх байгууллага нь Зөрчлийн тухай хуулийн 6.2 дугаар зүйлд зааснаар гомдол, мэдээллийг дараахь байдлаар хүлээн авна. Үүнд:

1.Эрх бүхий байгууллага нь хүн, хуулийн этгээд, албан тушаалтнаас гаргасан зөрчлийн талаархи гомдол, мэдээллийг амаар, бичгээр болон харилцаа холбооны хэрэгслээр дамжуулан хүлээн авна.

2.Гомдол, мэдээллийг бичгээр гаргасан бол гомдол гаргагч эцэг /эх/-ийн нэр, өөрийн нэр, оршин суугаа газрын хаяг, эсхүл шуудангийн хаяг, утасны дугаараа бичиж, гарын үсэг зурсан байна.

3.Амаар шууд, эсхүл харилцаа холбооны хэрэгслээр ирүүлсэн гомдол, мэдээллийг тэмдэглэл үйлдэн хүлээн авна. Тэмдэглэлд энэ зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан мэдээллийг тусгаж, хүлээн авсан эрх бүхий албан тушаалтан гарын үсэг зурна.

4.Албан тушаалтан, хуулийн этгээд гомдол, мэдээллийг бичгээр гаргах бөгөөд түүнд холбогдох баримтыг хавсаргаж болно.

5.Эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан зөрчлийн талаархи гомдлыг хүлээн авахдаа дараахь арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ:

• гомдол гаргагчид эдлэх эрх, үүргийг танилцуулах;
• гомдлыг амаар гаргаж байгаа бол энэ талаар тэмдэглэлд тусган гомдол гаргагчийг санал оруулах, гарын үсэг зурах боломжоор хангах;
• харилцаа холбооны хэрэгслээр дамжуулан гомдлыг хүлээн авсан бол тэмдэглэл үйлдэн, эсхүл дууны, дүрсний, дуу-дүрсний бичлэгээр бэхжүүлэх;
• хүлээн авсан гомдолд тухайн гомдол гаргагч гарын үсэг зурсан эсэхийг нягталж, хүлээн авсан он, сар, өдөр, цаг, минутыг тэмдэглэн бүртгэх.

6.Эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан гомдол гаргагч, мэдээлэл өгсөн хүн, мэдээллийн нууцыг хадгалж, шаардлагатай бол мэдээлэгчийн аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээ авна.

7.Зөрчлийн талаархи мэдээллийг төлбөртэй авч болно. Мэдээллийг төлбөртэй авах журмыг санхүү, төсвийн болон хууль зүйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран батална.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.8 дугаар зүйлд “Зөрчлийн хэрэг бүртгэлийн хугацаа:

1. Эрх бүхий албан тушаалтан 14 хүртэл хоногийн дотор зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулна.
2. Зөрчил шалгах нэмэлт ажиллагаа явуулж нотлох баримт цуглуулах шаардлагатай бол зөрчлийн хэрэг бүртгэлтийн хугацааг зөрчлийн хэрэг бүртгэлтийг удирдах албан тушаалтан 14 хүртэл, прокурор 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно.
3. Зөрчлийн хэргийг харьяаллын дагуу шилжүүлсэн тохиолдолд хэрэг бүртгэлтийн хугацааг үргэлжлүүлэн тоолно.
4. Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзсан, эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон үйлдэл, эс үйлдэлд зөрчлийн хэрэг нээх тухай прокурорын шийдвэрийг эрх бүхий байгууллага хүлээн авсан өдрөөс эхлэн зөрчлийн хэрэг бүртгэлтийн хугацааг тоолно.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.12 дугаар зүйлд зааснаар Эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэр, үйл ажиллагаанд дараахи байдлаар гомдол гаргана. Үүнд:

1. Оролцогч зөрчлийн хэрэг бүртгэлтийн шатанд эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэр, үйл ажиллагааны талаар прокурорт гомдол гаргах эрхтэй. 
2. Оролцогч энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гомдлыг дараах хугацаанд бичгээр гаргана:

• Зөрчлийн талаархи гомдол, мэдээллийг хүлээн авахаас татгалзсан болон зөрчлийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон тухайн шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдрийн дотор;
• Зөрчлийн талаархи гомдол, мэдээллийг хүлээн авахаас татгалзсан болон зөрчлийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон тухайн шийдвэрээс бусад шийдвэр, үйл ажиллагааны талаарх гомдлыг зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны аль ч үед.

3. Прокурор энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гомдлыг хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдрийн дотор шийдвэрлэж, шийдвэрийг гомдол гаргасан оролцогчид биечлэн танилцуулах, эсхүл харилцаа, холбооны хэрэгсэл ашиглан хүргүүлнэ.
4. Оролцогч энэ зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан прокурорын шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдрийн дотор тухайн нэгжийн дээд шатны прокурорт гомдол гаргаж болно.
5. Тухайн нэгжийн дээд шатны прокурор энэ зүйлийн 4 дэх хэсэгт заасан гомдлыг хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдрийн дотор хянан шийдвэрлэнэ.
6. Прокурор шаардлагатай гэж үзвэл гомдлыг шийдвэрлэх хүртэлх хугацаанд эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэрийн биелэлтийг түдгэлзүүлж болно.
7. Энэ зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасан прокурорын шийдвэрт гомдол гаргахгүй.
8. Эрх бүхий албан тушаалтан, эсхүл прокурорын шийдвэр, үйл ажиллагаатай холбоотой гомдлыг энэ зүйлийн 3, 5 дахь хэсэгт заасны дагуу хүлээн авч хянасан прокурор дараах шийдвэрийн аль нэгийг гаргана:

• шийдвэр, үйл ажиллагааг хүчингүй болгох;
• шийдвэр, үйл ажиллагааг өөрчлөх;
• гомдлыг хүлээн авахаас татгалзах.

9. Прокурор шийдвэр, үйл ажиллагааг хүчингүй болгох шийдвэр гаргахдаа гомдол гаргагчийн зөрчигдсөн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах арга хэмжээг даруй авч болно.

Байгаль орчин,аялал жуулчлалын сайдын 2018 оны11 дүгээр сарын 17 өдрийн А/443 дугаар тушаалын хавсралтаар баталсан “Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах,тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага”-ын 2.2 зүйлийн 2.2.2 хэсэгт зааснаар Иргэн, аж ахуй нэгж, байгууллага нь үүсгэж буй энгийн хог хаягдлыг эх үүсвэр дээр болон үйл ажиллагааны явцад дахин ашиглах, хүнсний хаягдал, үнс болон бусад гэсэн төрлөөр заавал ангилна.

а/. Дахин ашиглах боломжтой хог хаягдалд дараах хог хаягдал хамаарна:

• Цаас /хэт бохирдоогүй сонин, сэтгүүл, дэвтэр, бичгийн цаас,төрөл бүрийн боодлын цаас,картон цаас,сүү,жүүсний тетрапак савалгаа/
• Хуванцар /төрөл бүрийн ус,ундааны хуванцар сав, 0,025 мм-ээс дээш зузаантай гялгар уут, баглаа боодол кетчуп, ургамлын тос, бие угаагч шингэн, шампунь, угаалгын шингэний хуванцар сав, гм/
• Хөнгөн цагаан, төмөр, метал, зэс,гууль, тэдгээрээр хийсэн зүйл;
• Шил /хүнсний болон бүх төрлийн шилэн сав, шилэн эдлэл/;
• Лааз;
• Мод, модон эдлэлийн хаягдал;
• Хувцас, даавуун эдлэл;
• Савхи, резин;
• Өвс, мод.

б/. Хүнсний хог хаягдалд дараах хог хаягдал хамаарна:

• Хоолны үлдэгдэл;

• Хүнсний ногоо, жимсний хальс, үлдэгдэл;
• Яс;
• Хэрэглэсэн хүнсний тос.

в/. Үнсэнд дараах хаягдал хамаарна:

• Өрхийн;
• Халаалтын болон нам даралтын зуух;
• Цахилгаан болон дулааны станцын зуух.

г/. Бусад хог хаягдалд дараах хог хаягдал орно:

• Хэт бохирдсон дахин ашиглах боломжгүй хог хаягдал;
• Байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй мал, амьтны сэг зэм, ургамлын хог
• хаягдал;
• Барилгын болон тусгаарлах  материалаас гарсан дахин ашиглах
• боломжгүй хог хаягдал;
• Боловсруулсан дахин ашиглах боломжгүй бохир хөрс, шороо, чулуу,
• элс, хайрга;
• Хаягдал халдваргүйжүүлэх төхөөрөмжөөс гарсан дахин ашиглах
• боломжгүй хог хаягдал, далан, усан сангийн лав /үйлдвэрийн цэвэрлэх байгууламжаар гарах лаваас бусад/;  
• Ахуйн болон үйлдвэрлэл, худалдаа үйлчилгээний дахин ашиглах
• боломжгүй, аюулгүй хог хаягдал;
• Дахин ашиглах боломжтой хог хаягдлын ангилалд ороогүй бусад
• зөвшөөрөгдсөн хог хаягдал

Энэхүү журмын 2.2 зүйлийн 2.2.7хэсэгт Хогийн савны хэмжээ, төрөл, хэлбэр, өнгийг орон нутгийн онцлогоос хамаарч тухайн аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тогтоох ба дараах ерөнхий шаардлагыг мөрдөнө.

• Ангилан ялгах хог хаягдлын төрлөөр хогийн савыг өнгөөр ялгасан, эсвэл ангилах ялгах зориулалтын тэмдэг, тэмдэглэгээ бүхий байж болно.
• Айл өрхийн гэрт 5-10, хашаанд 80-120, байгууллагын дотор 10-40, гадна 80-150 литрийн багтаамжтай;
• Цоорч гэмтээгүй, шингэн нэвчихгүй, угааж цэвэрлэхэд хялбар;
• Тагтай, хуванцар, метал материалаар хийгдсэн;
• Салхин доор, гэр байшин, хүнс боловсруулах, хадгалах газар, хүүхдийн тоглоомын талбайгаас 20-30 метрт байрлуулсан;
• Хогийн сав байршуулах талбайн хөрсийг тэгшлэн, нягтаршуулсан, цементлэсэн, зориулалтын хавтан, дэвсгэр дэвссэн;
• Тээврийн хэрэгсэл чөлөөтөй нэвтрэх зай талбайтай;

Асуулт 1. Эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлыг хэрхэн ангилдаг вэ?

Эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, хадгалах, тээвэрлэх, устгах зааврын 2 дугаар зүйлд зааснаар эрүүл мэндийн байгууллагын нийт хог хаягдлыг ерөнхийд нь ердийн болон тусгай хаягдал гэж ангилна. Тусгай хог хаягдлыг дотор нь дараах байдлаар ангилна:

• Эмнэлгийн үйлчилгээний:
  • Халдвартай /халдвартай эсвэл халдвартай байж болзошгүй хаягдал/
  • Эмгэг /Эхэс, зулбадас, мэс ажилбар, хүн, амьтны задлан шинжилгээний явцад гарсан хавдрын ургацаг, тайрсан эд, эрхтэн, хэсэг/
  • Хурц ирмэгтэй /зүү, тариур болон эмнэлэг-үйлчилгээнд хэрэглэгдэх бусад хурц ирмэгтэй багаж хэрэгсэл/
  • Эмийн /хугацаа дууссан, бохирдсон, хэрэглэхийг хориглосон, хагарч гэмтсэн эм, биобэлдмэлийн хаягдал/
• Цацраг идэвхт /оношилгоо, эмчилгээ, шинжилгээ судалгааны явцад гарах цацраг идэвхт шинж чанар бүхий хатуу, шингэн, хийн хаягдал/
• Химийн /эрүүл мэндийн байгууллагуудын оношилгоо, шинжилгээ, цэвэрлэгээ, үйлчилгээ, халдваргүйтгэл, туршилт зэрэг үйл ажиллагаанаас гарсан хатуу, шингэн, хийн байдалтай аюултай болон аюулгүй бүх төрлийн химийн бодисын хаягдал/
• Даралтат сав /хий агуулсан бортгон хэлбэртэй болон аэрозолтой, нэг удаа хэрэглэх зориулалтын хийтэй савнууд/ гэсэн хэлбэрээр ангилдаг.

Асуулт 2. Энгийн хог хаягдлыг дахин боловсруулах үйл ажиллагаа хэрхэн явагддаг вэ?

“Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага”-ын 2.6 дугаар зүйлд зааснаар энгийн хог хаягдлыг дахин боловсруулах гэж Хог хаягдлын тухай хуулийн 4.1.12-д заасныг ойлгох ба хуулийн 16,17 дугаар зүйлд зааснаас гадна энэхүү  шаардлагын 2.6.2-2.6.7-т заасан ерөнхий шаардлага хамаарна.

Хог хаягдал дахин боловсруулах арга, технологи нь байгаль орчинд ээлтэй, орчин үеийн хүлээн зөвшөөрөгдсөн дэвшилтэт техник технологи байна.

Дахин боловсруулах үйлдвэрээс гарсан шинэ бүтээгдэхүүн нь байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй, хүн, мал, амьтан, ургамал, байгаль орчинд аюулгүй хүний хэрэгцээ шаардлагыг хангасан байна.

Асуулт 3. Хог хаягдлыг устгах ажиллагаа хэрхэн хийдэг вэ?

“Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага”-ын 2.7 дугаар зүйлд зааснаар хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллөөс сэргийлэх зорилгоор энгийн хог хаягдлыг устгахад дараах төрлийн үйл ажиллагаа хамаарна.

а. Хог хаягдлын төвлөрсөн цэгт эрх бүхий этгээд зориулалтын тоног төхөөрөмжөөр ландфилл аргаар газарт булшлах;

б. Химийн аргаар зарим төрлийн хог хаягдлыг урвалд оруулж, боловсруулж устгах;

в. Биологийн аргаар байгаль орчинд ээлтэй нөхцлөөр боловсруулж устгах;

г. Зориулалтын байгууламжид байгальд ээлтэй технологиор хог хаягдлыг шатаах;

д. Хог хаягдлыг халдваргүйжүүлж, байгальд хоргүй болгож устгах гэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг.

Асуулт 4. Энгийн хог хаягдлыг хэрхэн сэргээн ашигладаг вэ?

Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага”-ын 2.5 дугаар зүйлд зааснаар хог хаягдлыг дараах байдлаар ашигласныг сэргээн ашиглах гэж үздэг:

а. Хог хаягдлыг байгаль орчинд ээлтэй технологиор, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, зориулалтын байгууламж, тоног төхөөрөмжид зөвшөөрсөн газарт шатааж, эрчим хүч /цахилгаан, дулаан, халуун ус/ үйлдвэрлэх

б. Байгаль орчинд ээлтэй нөхцөлөөр, зөвшөөрсөн арга, технологиор хог хаягдлыг нэрэх, угаах, ариутгах, цэвэрлэх, сэргээх аргаар боловсруулж, эргүүлэн ашиглах чанарын шаардлага хангасан, эдийн засгийн хувьд ашигтай болгож хог хаягдлыг анхны хэлбэрт оруулах гэсэн хэлбэрээр сэргээн ашигладаг.

Асуулт 5. Энгийн хог хаягдлыг хэрхэн булшилдаг вэ?

“Энгийн хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах, устгах, булшлах үйл ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлага”-ын 2.8 дугаар зүйлд зааснаар байгальд 5-10 жилд хоргүйгээр уусч алга болох хог хаягдлыг төвлөрсөн хогийн цэгт зөвшөөрөгдсөн ландфилл талбайд зориулалтын тоног төхөөрөмжөөр булшилдаг бөгөөд хог хаягдлыг булшлах ажиллагаа нь дэлхийн эрүүл мэндийн болон байгаль орчны холбогдох байгууллагуудаас гаргасан зөвлөмжийн дагуу байгаль орчинд хоргүй нөхцөлөөр, ландфилл аргаар хийгддэг.

Асуулт 6. Энгийн хог хаягдлын үйлчилгээний хураамж хэдэн төгрөг байдаг бэ ? 

Хог хаягдлын тухай хуульд зааснаар энгийн хог хаягдлын үйлчилгээний хураамжийн хэмжээг аймаг, сумын ИТХ, баталж мөрдүүлэхээр заасан тиймээс бүс нутгаас хамаарч дээрх хураамж өөр өөр байна.Жишээ болгож Төв аймгын Борнуур сумын ИТХ-аас тогтоосон энгийн хог хаягдлын үйлчилгээний хураамжийн хэмжээг танд үзүүлж байна. 

Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын

2019 оны 08 дугаар тогтоолын нэгдүгээр хавсралт

ЭНГИЙН ХОГ ХАЯГДЛЬН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУРААМЖИЙН ХЭМЖЭЭ

Жич: Сард 1 удаа сумын төвийг тойрон энгийн хог хаягдал ачих ба овор хэмжээ их, малын гаралтай ХХ-г тээвэрлэхдээ тн тутамд 6000 төгрөгөөр тооцон төлбөр төлнө.