Нэг. Мөнгөн хадгаламж.

Банк нь Монгол Улсын болон гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн /цаашид “иргэн” гэх/, хуулийн этгээдийн мөнгөн хөрөнгийг тэдгээрийн хүсэлтийн дагуу гэрээний үндсэн дээр хадгалж, түүнд хүү төлж болно.

Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-т зааснаар Мөнгөн хадгаламж гэж “Монгол Улсын болон гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн, хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламжийн гэрээний үндсэн дээр банк, мөнгөн хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээдэд хадгалуулсан үндэсний болон гадаад валютыг хэлнэ” гэжээ.

Хоёр. Хадгаламжийн хугацаа.

Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, мөнгөн хөрөнгийг шилжүүлэг, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд Хадгаламжийн гэрээг тодорхой буюу тодорхой бус хугацаагаар байгуулна.

• Тодорхой хугацаа зааж хадгалуулсан хадгаламжийг хугацаатай, тодорхой бус хугацаагаар хадгалуулсан хадгаламжийг хугацаагүй хадгаламж гэж тооцно.
• Хадгаламжийн гэрээг тодорхой хугацаагаар байгуулсан бол уг хугацаа дууссаны дараа хадгалагч нь хадгалуулагчийн мөнгийг буцаан өгч, гэрээнд заасны дагуу хүү төлөх үүрэгтэй.
• Хугацаатай хадгаламжийн гэрээг тохиролцсон хугацаанаас өмнө хадгалуулагчийн хүсэлтээр цуцлах, эсхүл зарлагын гүйлгээ хийх тохиолдолд хадгалуулсан хугацаанаас нь хамааруулан хадгаламжийн хүүг гэрээнд заасан хэмжээгээр бууруулна.
• Хадгалагч хугацаагүй хадгаламжийн гэрээг зөвхөн иргэнтэй байгуулна.

Гурав. Хадгаламжийн хүү.

Банкны тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд зааснаар Мөнгөн хадгаламж нь ХҮҮТЭЙ байх бөгөөд хүүгийн хэмжээг бодох аргачлалыг Монголбанк батална.

Хадгалагч хуульд заасны дагуу хадгаламжийн хүү болон бусад нөхцөлийг нийтэд ил тод зарлах бөгөөд ийнхүү зарласан хүү, нөхцөлөөс аливаа хэлбэрээр өөрөөр тогтоон хадгалуулагчтай гэрээ байгуулахыг хориглоно. Хугацаатай хадгаламжийн хүүгийн хэмжээ нь хадгаламжийн гэрээнд өөрөөр заасан, эсхүл хадгалуулагчаас хадгаламжийн гэрээг хугацаанаас өмнө цуцалсан, хадгаламжийн данснаас хуульд заасан үндэслэлээр зарлагын гүйлгээ хийснээс бусад тохиолдолд анх тохиролцсон хэвээр байна. Хугацаагүй хадгаламжийн хүүгийн хэмжээг хадгалагчаас өөрчлөх тохиолдолд энэ тухай нийтэд мэдэгдсэнээс хойш нэг сарын дараа хадгаламжийн гэрээнд заасан хүүгийн хэмжээ өөрчлөгдсөнд тооцно.

ХҮҮНИЙ ХЭМЖЭЭ ӨӨРЧЛӨГДӨХ тохиолдолд: 

• Хугацаатай хадгаламж – хүү нь шууд өөрчлөгдөхгүй, гэрээний хугацаа дуустал анх тохиролцсон хэвээр байна.
• Хугацаагүй хадгаламж - нийтэд мэдэгдсэнээс хойш 1 сарын дараа өөрчилнө.

Үйл ажиллагааны ерөнхий нөхцөл

Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн хадгаламж болон зээл, төлбөрийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн шилжүүлгийн үйл ажиллагаанд тавих шаардлагыг Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо өөрийн хянан зохицуулах чиг үүргийн хүрээнд батална. Үйл ажиллагааны ерөнхий нөхцөлд банк, эрх бүхий хуулийн этгээдээс харилцагчид үзүүлэх хадгаламж, шилжүүлэг, зээлийн үйлчилгээний нөхцөл, талуудын эрх, үүрэг, хариуцлага, үйл ажиллагааны журмыг тусгасан байна.

Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдээс цахим хэлбэрээр үйлчилгээ үзүүлэх 7 дугаар зүйлд Банк, эрх бүхий хуулийн этгээд энэ хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасны дагуу бичгээр гэрээ байгуулан данс нээсэн харилцагчид тухайн данстай холбоотой хадгаламж, шилжүүлэг, зээлийн үйлчилгээг цахим хэлбэрээр үзүүлж болно. Цахим хэлбэрээр үйлчилгээ үзүүлэхэд нууцлалын шаардлага хангасан нууц үг, нууц код, цахим гарын үсэг зэргийг ашиглаж болох бөгөөд эдгээрийг цахим хэлбэрээр хийсэн шилжүүлэг, зээлийн гэрээ, бусад хэлцэлд зурсан гарын үсэгтэй адилтгаж үзнэ. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээд дансгүй, эсхүл санхүүгийн тогтвортой харилцаа үүсгээгүй этгээдэд цахим хэлбэрээр аливаа данс нээхийг хориглоно.

Хадгаламжийн данс нээх, хадгаламж байршуулах, хадгаламжид хүү төлөх этгээд нь БАНК байна.

Банк Монгол улсын болон гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн, хуулийн этгээдийн мөнгийг гэрээний үндсэн дээр хадгалах харилцааг Иргэний хуулийн 454-456 дугаар зүйл, Банк эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 3-11 дүгээр зүйлд зааснаар нарийвчлан зохицуулсан.

1. Банк хадгаламжийн хүү, хугацааг нийтэд зарлана.
2. Иргэн, хуулийн этгээд хадгаламж байршуулах хүсэлтээ банкны салбарт очиж гаргах ба ямар нөхцлөөр хадгалуулахаа сонгох эрхтэй байна.
3. Банктай Мөнгөн хадгаламжийн гэрээг байгуулах ба гэрээний хугацаанд хадгаламжид хүү тооцож өгнө.

Иргэн, хуулийн этгээд мөнгөө хадгалуулахаар хүсэлт гаргасан даруйд хүсэлтийн дагуу банк хадгаламжийн данс нээж, гэрээ байгуулан, мөнгийг хадгална.

Мөнгөн хадгаламжийн гэрээний үүргээ Банк зөрчсөнтэй холбоотой нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргасан тохиолдолд шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар нэхэмжлэлийг шийдвэрлэнэ. Дэлгэрэнгүйг “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаа” хэсгээс харна уу.

Банк дараах үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй, зөрчсөн гэж үзвэл хохирлоо арилгуулахаар ШҮҮХЭД нэхэмжлэл гаргах эрхтэй. /Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.7/

• хадгаламжид хүү төлөөгүй
• хугацаа хадгаламж эзэмшигчийн хүссэн үед хадгалуулсан мөнгийг буцаан өгөөгүй,
• хугацаатай хадгаламжийн хугацаа дуусахад мөнгийг Хадгалуулагч анх шаардахад буцаан өгөөгүй,
• Хугацаа хадгаламжийг банк өөрийн санаачилгаар өөрчилсөн, хугацаанаас нь өмнө цуцалсан,
• Банк хүүг үнэн зөв бодож олгоогүй,
• Хадгаламжаас хадгалуулагч /таны/ зөвшөөрөлгүйгээр зарлага гаргасан
• Зөвшөөрөлгүйгээр, эсхүл хууль зөрчиж, хадгаламжийн үлдэгдлийн мэдээллийг задруулсан зэрэг үйлдэл хамаарна.

Мөн Банк Зөрчлийн тухай хуулийн 11.8 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар үүргээ банк зөрчсөн гэж үзвэл торгууль оногдуулахаар гомдол гаргаж болно. Банк зөвшөөрөлгүйгээр гүйлгээ хийсэн, хүүгийн хэмжээг зөв бодож олгоогүй, дансны нууцыг хадгалах зэрэг үүргээ зөрчсөнөөс хохирол учруулсан бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж, 4 сая төгрөгөөр торгоно.

Хадгаламжийн төрөл

Хугацаагүй хадгаламж – Харилцах данстай ижил боловч хүү өндөр байдаг. Мөнгөө богино хугацаанд ашиглах, эсхүл гэнэтийн зардалд зарцуулахаар төлөвлөсөн бол хугацаагүй хадгаламж тохиромжтой.

Хугацаатай хадгаламж – Тодорхой зорилготойгоор мөнгөө хуримтлуулах бол тохиромжтой. Банкууд ихэвчлэн 1, 3, 6, 9, 12 сарын хугацаатай хадгаламж санал болгодог бөгөөд хүүний хувьд хугацаагүй хадгаламжаас өндөр байдаг.

Асуулт 1. Хадгаламжийн данснаас ямар ямар тохиолдолд зарлагын гүйлгээ гаргаж болох вэ?

Хариулт1. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 2-т зааснаар (1) хадгаламж эзэмшигчийн өөрийнх хүсэлтээр, эсхүл (2) түүний даалгавар, (3) итгэмжлэлээр зарлагын гүйлгээ гаргаж болно.

Асуулт 2. Хадгаламжийг зөвхөн банк нээх үү? Өөр байгууллага хадгаламж нээх үү?

Хариулт. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 3-р зүйл, Хадгаламж зээлийн хоршооны тухай хуулийн 9-р зүйлд зааснаар Банк болон хадгаламж зээлийн хоршоо хадгаламжийн данс нээнэ.

Асуулт 3. Би гадаадад байдаг юм. Хадгаламжийн гэрээний хугацаа дуусаж байгаа юм. Тэрийг хэрхэн сунгуулах боломжтой вэ?

Хариулт 3. Иргэний хуулийн 62 дугаар зүйлд зааснаар өөрийгөө төлөөлж хадгаламжийн гэрээний хугацааг сунгах итгэмжлэлийг Монгол Улсад байгаа хүнд олгосноор хадгаламжийн гэрээний хугацаагаа сунгах боломжтой. Нотариатын тухай хуулийн 9.2-т зааснаар Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газар нотариатын үйлдэл хийж, итгэмжлэлийг баталгаажуулна.

Асуулт 4. Хадгаламжаа өвлүүлж болох уу?

Хариулт 4. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 1.6-д зааснаар хадгаламжаа өвлүүлэх, гэрээслэх, бэлэглэх эрхтэй.

Асуулт 5. Хадгаламж эзэмшигч нь нас барсан тохиолдолд хадгаламжийн дансанд байгаа мөнгийг хэрхэн авах вэ? Ямар бичиг баримтыг үндэслэн зарлагын гүйлгээ гаргах вэ?

Хариулт 5. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 1. Хадгалуулагч нь нас барсан болон нас барсан гэж зарлагдсан тохиолдолд хадгалагч нь мөнгөн хадгаламжийг хууль ёсны буюу гэрээслэлээр өв залгамжлах эрх бүхий этгээдэд олгох, эсхүл уул гэрээг түүний нэр дээр шинэчлэн хийнэ” гэж заасны дагуу Банк нотариатын олгосон гэрээслэл, өвлөх эрхийн гэрчилгээг үндэслэн хадгаламжаас зарлага гаргах, хадгаламжийг өв залгамжлагчид шилжүүлнэ.

Асуулт 6. Хадгаламж эзэмшигч нас барсан тохиолдолд түүний дансан дах мөнгийг хэн авах боломжтой вэ?

Хариулт 6. Иргэний хуулийн 531.1-д зааснаар хууль ёсны буюу гэрээслэлээр өвлөгч нь хадгаламжийн данс дах мөнгийг авах боломжтой. Хууль ёсны өвлөгч гэж (1) нас барагчийн нөхөр, эхнэр, төрүүлсэн болон үрчилж авсан, түүнийг нас барсан хойно төрсөн хүүхэд, нас барагчийн төрүүлсэн болон үрчилсэн эцэг, эх, (2) нас барагчийн өвөг эцэг, эмэг эх, ах, эгч, дүү, ач, зээ, (3) өвлүүлэгчийн ачинцар, зээнцэрийг хэлнэ.

Асуулт 7. Хадгаламж зээлийн барьцаа болох уу, ямар ямар зээл авах вэ?

Хариулт 7. Иргэний хуулийн 154.1, Хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийн барьцааны тухай хуульд зааснаар хадгаламжийн дансан дах мөнгөн хөрөнгө нь барьцааны зүйл болно. Хадгаламж барьцаалан тухайн банкны санал болгож буй зээлийн бүтээгдэхүүнүүдэд барьцаалах боломжтой.

Асуулт 8. Миний хадгаламжийн хугацаа дуусах болоогүй байгаа гэхдээ би дуусах хугацаанаас өмнө хадгаламжаа авья гэхээр хүү нь буурна гэх юм. Энэ ямар учиртай вэ?

Хариулт 8. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.8-д зааснаар “Хугацаатай мөнгөн хадгаламжийн гэрээг тохиролцсон хугацаанаас өмнө хадгалуулагчийн хүсэлтээр цуцлахад хадгалуулсан хугацаанаас нь хамааруулан мөнгөн хадгаламжийн хүүг гэрээнд заасан хэмжээгээр бууруулж болно” гэж заасан байх тул Мөнгөн хадгаламжийн гэрээнд зааснаар хүү буух нь зөв.

Асуулт 9. Миний банкин дах хадгаламжаас хуурамч гарын үсгээр аль 2000 онд зарлага гаргачихсан байна. Тэр асуудалтай холбоотойгоор би мөнгөө буцаан авахаар гомдол шаардлага гаргаж болох уу? Хугацаа гэж байдаг юм болов уу?

Хариулт 9. Иргэний хуулийн 454.8. “Мөнгөн хадгаламжийн гэрээгээр хадгалуулсан мөнгөө шаардахад хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаарахгүй” гэж заасны дагуу мөнгөө буцаан авахаар нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргах боломжтой байна.